Contents

JIHOVAKO  AM·BO
By P.M.Sangma
                                                                                                                                                    
‘Jihovako man·na ammitingo, na·simang uko am·bo; uni sepango dongpition na·simang uo bi·bo’-Isaia 55:6
1)            An·ching maina Jihovako am·na nanga?
Sastro Isolni katta ong·a. Isolni kattao Isol indine agana, ‘Na·simang Jihovako am·bo, uni ge·etaniko manigipa, a·gilsakni pilak sontolgiparang; Kakket ong·aniko am·bo; Jihovani ka·o nangani salo na·simang donnuako man·aba donga’ Zephania 2:3. Apsan dake indakeba Sastroo sea,’ Jihova indine agana, Na·simang angko am·bo, unon na·simang tanggen;’ Amos 5:4 
-Isol an·tangko donnuna namnikgipa ong·a.’ Nang·ni mikkangko na·a donua, uarang jajrenga; Uarangni rang·sitani bibako na·a ra·anga, uarang sia…’ Gitrang 104:29. ‘Beben na·a an·tangko donnugipa Isol ong·a, O Israelni Isol , Jokatgipa.’ Isaia 45:15. ‘Ua knajana gita na·simangni paprang uni mikkangko na·simangoniko donnuaha.’ Isaia 59:2.
                 Minggipinnara,Gitel Jisuni katta, ‘Indiba Uni songnok aro toromko am·chengbo, unon ia pilakkon na·simangna on·dapgen’ Mati 6:33-o gitade, an·ching mande jattara maiakoba gimaataha ine an·ching u·ina man·a. Maiako an·chingara gimaataha? Isol baksa nangrimaniko an·ching gimaataha. Isol Edenni bario Adamko, ‘Na·a bao? Ine sing·na nangaha. Aba 3:9. An·ching ba·kapaonin Isolni bobil ong·baaha.  “aro gipinrang gita ba·kapon ka·o nangani dedrangchim’ Eph 2:3. Isolni bobil ong·ani giminnan Isol an·chingkosa bikpil ‘Na·simang Isol baksa nangrimbo’ ine molmolna nangaha.  2Kor 5:20.
                Sastroo segimin gita, ‘An·chinga pilakan mesrang gita brangaha; an·ching sakantin an·tangni re·ani ramachin pil·angaha’ Isaia 53:6. Mesrangni gimin indine agana, uarang namen namgipa aro sontolbegipa jila-kaanirang ong·a; indiba uarang namen gokagipa matburungrang ong·a. Uamang changsa rama brangahaode noltangona re·bana changgijagipa ong·a. Luk 15:1-32- o Gitel Jisuni gimagiparangni gimin toe agananio dolbri dake gimagiparangni gimin Ua aganaha
                Skanggipao, gimagipa mes-Luk 15:4-7; gnigipao gimagipa suki- Luk15:8-10; gittamgipao  pagipaoni u·imanchae branganggipa depante; aro brigipao pagipani nokon dongeba, an·tangko branga ine uigija branggipa depante. Mes namen namgipa aro sontolgipa ong·oba gimajokode nokgipatangona re·bapilna changgijagipa ong·a. Gimagipa suki, janggi dongjani gimin banoba ga·ake gimae dongoba, an·tangko gimaenga, ba anga iano gimaenga ine u·iatna man·gipa ong·ja. De-okgite pagipani ka·saako u·ieba, pagipaoni branganggipa mande ong·a. Uandaken, depante dal·gipa pagipani noko dangdike on·genchimoba nama miksongani gnang ong·gijasa pagipana dangdike on·engachim. Ua an·tangko gimaaha ine u·ijaengachim; unbaksanaba jonggipani gisik pil·e pagipaona re·bapiloba, ua rimchaksoani pal batesa mikbuengachim. Uni gimin an·chingoniba ia brangenggiparangoni dolsa gita ong·na amaia. Uni giminan an·ching an·tangtangni janggi tanganiko nipile nina nangchongmota. Sastroo Isol indine agana,’ Hai, an·ching an·chingni re·anirangko am·rikkite sandina, aro Jihovaona an·piltaina’ Kalimani 3:40.
2)            Jihovako maikai am·gen?
Isolni katta, Sastroo indine sea, ‘Aro na·simang an·tangtang ka·tong gimikchi angko am·on, na·simang angko am·e nikgen’ Jer 29:13· Maina katong gimikchi am·china aganenga? Ka·tongara maia ong·a? Isol mandeni ka·tongni gimin indine agana,
-‘Ka·tong pilakna bate tol·pinikgipa, aro nampilatna man·gijagipa ong·a; sawa uko uina man·gen? Jer 17:9. English Sastroko nigenchim ong·ode, Ka·tongara , tol·pinikgipa, namen namgijagipa aro mandeni gitade namatpilna man·gijagipa ong·a ine nikgen.
-Mandeni ka·tongara gisikgni dakgipa ong·a ine Sastroo agana. ‘Maina kenchakgipa balpakgipa aro tang·dogipa sagalni chi pokpekgipa gita ong·a. Maina ua mande Giteloniko maikoba man·gen ine chanchijachina; ua gisik gnigipa, an·tangni pilak ramaon tom·tomgijagipa mande.’  Jakob 1:6-7.  Iani giminsa Isol indine agana, ‘Aro anga uamangna ka·tong ge·sako on·gen, aro anga na·simangni ning·o gisik gitalko on·gen’  Ezekiel 11:19.
-Mandeni ka·tongara ro·ong gita rakgipaba ong·a ineba Isol agana. Uni gimin Isol indine agana, Gital ka·tongkoba anga na·simangna on·gen, aro gital gisikko anga na·simangni ning·o dongen. Aro na·simangni be·enoniko ro·ong gita dakgipa ka·tongko anga ra·anggen, Aro be·enni ka·tongko anga na·simangna on·gen’ Ezekiel 36:26. Niam Gitaloba Gitel Jisu indine agana, ‘Ua (Jisu) uamangna aganaha, Na·simangni ka·tong rakani gimin Mose na·simangna jiktangtangko galna on·aha; indiba chengonin indake ong·jachim’. Mati 19:8
                Mandeni ka·tongara bang·begipa jo·ongrangko jilram gita ong·ana.  Gitel Jisu indine agana, ‘Maina ka·tongoni namgija chanchiarang, mande so·otarang, til·ekarang, cha·uarang, tol·e saki on·arang, kal·staparang ong·kata. Iaranga mandeko marang nangatgipa;’ Mati 15:19-20
                Iarangni a·selan an·chingni ka·tongrangara Isoloni chel·a ine Isol agana’. Cha·chipilgiparang! Nasimangni gimin Isaia Katchinikgipa aganaha, Ia manderang an·tangtangni ku·chilchi angko mandera·a, indiba uamangni ka·tong angoni chel·a. Indiba uamang angko olakkigramaia, Skianirang ine manderangni ge·etanirangko skie’. Mati 15:7-8
                An·chingni ka·tongni obostarang ia kosako janapbagimin gita ong·engode, an·chingara mai dakgipa ka·tongchisa Isolona re·bagnok? Gitel Jisu indine skiaha. ‘Ka·tong rongtalgiparang an·senga; maina uamang Isolko nikgen. Mati 5:8. Daud raja uni papo ga·akani ja·mano, paptangna duk man·e Isolo kema bi·e indine mol·molaha, ‘Angni ning·o rongtalgipa ka·tongko ong·atbo O Isol;  Aro ango kimkimgipa gisikko daktaibo. Nang·ni mikkangoniko angko galatnabe; Aro nang·ni Rongtalgipa Gisikko angoniko ra·angnabe’ Gitrang 51:10-11. Simon Pitor Pentecostni salo, jensalo Isol Gisik Rongtalgipa uamangko gapatahani ja·mano, Jisuni sninggipa sakchisa baksa chadenge skiprakahaon, knagipa manderang pilakanIsolni Gisikchi dangtapako man·aha. Sastroo indake sea, ‘Uamang iako knaoa, uamangni ka·tongo nangbeaha, aro Pitorko aro gipin watatarangko inaha, Jongadarang, chinga maiko dakgen? Unon Pitor uamangna aganaha, Na·simangni paprangko watchina na·simang sakantian gisik pil·bo, aro Jisu Kristoni bimungo baptize ka·ako man·tokbo; unon na·simang, Gisik Rongtalgipako on·ako man·gen. Maina ku·rachaka na·simangnan, aro na·simangni dedrangna, aro chel·ao donggipa pilakna, basiksakko an·chingni Isol Gitel an·tangona okamgen’. Watata 2:37-39. Indide maikaisa an·chingara rongtalgipa ka·tongko man·gen aro maikai Isolko am·gen?
                Skanggipao an·ching an·tangtangni paprangko Isolna ku·rachakna nanga. - Toe Skiani 28:13; 1 Johan 1:9
Gnigipao, Gitel Jisuni an·chingni paprangna chisolo sichakaniko bebera·na nanga. Rom 10:8-10
Gittamgipao, Gitel Jisuko bebera·achi ka·tongtangona re·bachina okamna nanga.  Johan 14:22-23
Brigipao Isolni nang·ko kema ka·aniko aro nang·na jringjotni janggiko on·ahaniko Isolni kattao agananiko bebera·na nanga. Johan 5:24; 1Johan 5:10-13;Ibri 8:12
Bongagipao, Pilak paprangoni an·pilna nanga aro paprangna mitchina nanga. Watata 3:19-20; Isaia 55:7
Dokgipao, Isol Gisik Rongtalgipachi gapataniko man·a nanga. Uasa nang·na gital janggi tangna bilko on·gen. Watat. 1:8; Eph 5:18-19.
Snigipao, Kristoni sakki ong·bo aro Isolnasa janggi tangbo. Mati 28:18-20; 2 Kor 5:15
                3)            Basako Isolko am·gen?
Isol agana, ‘Jihovako man·a ammitingo, na·simang uko am·bo; uni sepango dongpition na·simang uo bi·bo’ Isaia 55:6. Jihovakora basako man·gen? Sastroo gitade Isol Jihovako manani somoi donga. Isolnade pilaknan somoi donga ine Aganprakgipa 3:1-11,o sea donga. Isol indake agana, ‘Isolni kasaako na·simang ra·gramainabe ine, chinga un baksa ka·pae na·simangko mol·molaba mol·mola;  maina ua agana, Rachakgni salo anga nangko knaaha, Aro jokatanini salo nangko dakchakaha; nibo, da·o ra·chakgni sal; nibo, da·o jokatanini sal’.  2 Kor 6:1-2. Uni gimin Isolko am·ani aro Uko man·ani somoiara da·on ong·a, ine Isol iano aganenga. Na·a Isolko man·kuja ong·ode, da·o ia seaniko poraiengmitingon nang·na jokatani somoi ong·a.  Maini gimin da·on ong·a?
-Skanggipao ian nang·na bon·kamgipa chol ong·naba donga. Maikai indake agana man·a? Maina nang·ni janggi nang·ni jako ong·ja. Isol indake agana, ‘Aro changsa sichina, aro un ja·mano bichalko manderangna donaha…’  Ibri 9:27.  ‘Da·o imo, na·simang, Da·al ba knal chinga ua songjinmaona re·anggen,aro uano bilsisana donggen, aro badinggen, aro man·dapgen ine ingiparang; indiba na·simang knalniko u·ija.  Na·simangni janggi maia? Maina na·simang dikdiksana nike gimagipa guuri.’  Jakob 4:13-14
                Gnigipao, Da·o jekai Isol Gisik Rongtalgipa nang·ko Isolko am·china didienga, indakede Gisik Rongtalgipa pangnande kam ka·jawa. ‘Unon Jihova inaha,  Angni Gisik mande baksa jringjotna jegrikjawa’ Aba 6:3. ‘Jihovako man·na ammitingo, na·simang uko am·bo;’ Isaia 55:6
                Gittamgipao aro bon·kame, Gitel Jisu re·bapilengaha. Isol indake aganenga, ‘Indiba pilakni bon·kama sepangjok; uni gimin rinok rinok ong·bo, aro bi·anirangona gisik rakbo’ 1 Pitor 4:7. ‘Bi·sarang, ian bon·kaman sal; aro Kristoko champenggipa re·baenga ine na·simangni knaa gita, da·on bang·en Kristoko champenggiparang ong·kataha; uni gimin ian bon·kamani sal ine an·ching u·ia.’ 1Johan 2 :18. Poraisoenggipa sakantikon Isol Jihovako man·kuja ong·ode, Uni ka·sae on·engmiting cholko ra·e Isol Jihovako gisik ka·tong gimikchi am·na dakchakchina. Tanggipa Isol sakantinan bangbee pattichina!!!

Chibasal Dr.(Mrs) Monish Ch. Marakko sing·kolama
Dr. (Mrs) Monish Ch. Marak, West Garo Hills, Meghalaya-ni Oragitok songo atchigipa ong·a. Ua Late Shri Dinon M. Sangma aro Mrs. Josephine Ch. Marak-ni gittamgipa degipa ong·a. Ua 2015 June 29 tariko Doctor of Philosophy (PhD) Degree-ko NEHU Education Deptt.-oni pass ka·aha. Ua Dr. (Mrs) Nikme S. C. Marak-ni ning·o PhD ko dakaha.
Ua AEA-ni bimchipe bakrimgipa member saksa ong·a aro AEA-ni Executive Secretary, Manhseng A. Momin-ni jikgipa ong·a. Uni PhD pass ka·ania dal·a Isolni rasongko sakki on·ani  ong·a. Unigimin, CHIBASAL-ni  unbaksa adita golpoe roanirangko gatatenga.
CHIBASAL: Nang·ni ma·a-paa aro nokdangni gimin, na·a bang·gija agana man·genma?
Dr. Monish: Anga Oragitok songoni ong·a. Angni ma·a-paa a·ba o·e aro bari baganrangko dake cha·paegipa ong·a. Chingo ba·rima gimik sak 9 donga. Unoni angan gittamgipa ong·a. Da·o chingo Isolni pattigimin demechik sak 3 donga.
CHIBASAL: Ia Doctoral Degree-ko dakna maia nang·ko didiaha?
Dr. Monish: Anga a·ba cha·gipa nokdangoni ong·e, janggi tanganio neng·skimaniko cha·totaha. Chinga basakobade chel·begipa a·barangko, mongsongbate chingni song Oragitok-ni Simsang nalsaoniko a·ba cha·ronga. Anga jribegipa kokrango bostu chile gramchi pake simsang a·bri jolko re·mitingo pangnan, “O Isol, anga iandake neng·skime janggi tangna sikja. Na·a angko iandakgipa janggi tangaoniko jokatpabo “ ine Isolo bi·ronga. Unonin anga poraie chu·sokgipa ong·na skani ango pangnan dongachim.
CHIBASAL: Gisik ra·na kragipa maiba dingtangmancha nang·ko ra·biani gnangma?
Dr. Monish: Angni ma·gipa-pagipade skia-poraia gnanggipa ong·paja. Indiba, uamang a·ba game cha·e  poraiatna bimchipgiparang ong·a. Angni pagipa skia-poraia dongpajaoba chingko gisik nange poraichina didironga. Ua Rongram bajar-oniko dot pen bree ra·bae pangnan chingna on·e aganronga, “Ha ia na·simangna dos pen. Anga na·simangko maha maha dake dal·atna man·jaoba, anga na·simangna iako on·enga. Kalioba bitchil dongana. Na·simang iako name ge·chimbo. Tangka-paisaba bitchil dongana, name satbo”, ine chingna ku·pattironga.
CHIBASAL: Na·a skul aro college-ko bano poraia? Aro maiko poraiaha?
Dr. Monish: Anga chonaonin Shillongo poraia. Chingko chonaonin chingni ma·a-paa Turao ba Shillongo done poraiata. Anga Shillong Malki-o donge Little Flower School-o poraiaha. Unoni matric pass ka·e Shillong –ni St. Mary·s College-o poraiaha. Anga College napon Science poraina skachim, maina anga Doctor ong·na skani gnangchim. Indiba, tangka-paisani gita neng·nikaniko man·e Science poraina chol ong·jaha. Anga MA (History), B.Ed. M.Ed. aro National Eligibility Test for Lecturership (NET)-koba poraina chol man·aha. Angni MA (History)-ko matchotani ja·mano anga PhD porainaba skachim. Indiba, anga kam sandie ka·na aro jonggipa-nogiparangko nirokanio angni ma·a-paako dakchakpana nangaha.
CHIBASAL: Ia PhD ba Doctoral Degree-ko poraina maiko poraina nanga? An·chingni A·chik chadamberang maikai sokdopagen?
Dr. Monish: PhD-ko poraina je Master Degreekoba poraiani ja·mano dakna man·a. An·chingni A·chik chadamberang iako dakna ama. Anga an·tangba namen ka·donggijagipa ong·a. Gipinrangni chu·sokanirangko nikon, angade uamang gita indake chu·sokpana man·jawa ine chanchirongachim. Indiba, anga Tanggipa Isolo bebera·a. Isolsa Solomon-na a·gilsako seng·batgipa mande ong·na gisik gnanganiko on·aha. Isolko u·igijagipa gipin manderangan chu·sokgipa ong·na amode, anga ia Tanggipa Isolni de saksa ong·e maina man·jawa ine anga pangnan chanchirongaha.
CHIBASAL: Na·a basako aro bano aro maikai Jisuko nang·ni Jokatgipa ine ra·chakaha?
Dr. Monish: Anga Gitel Jisu Kristoko Jokatgipa ine ra·chakna nanganiko 1998 bilsirangonin ripengskarangni sakki on·anichi ma·siaha aro Jisuko ra·chakna skani dongaha. Indiba, 1999 bilsio Shillongni Inter-Collegiate Evangelical Union-ni (EU) Camp-osa Jisuko angni Jokatgipa aro Gitel ine chu·gimik ra·chakaha.
CHIBASAL: Na·a mai topic-ni gimin Research dakaha?
Dr. Monish: Angni Doctoral Degree-ni Research Topic, “A Study of Sense of Accountability in relation to Job Satisfaction of Secondary School Teachers of West Garo Hills District of Meghalaya” ong·a.
CHIBASAL: Na·a maina ia Topic-ko baseaha?
Dr. Monish: Anga an·tangan skigipa saksa ong·a aro man·a dipet gipinrangna an·tangni ma·sianiko dangdike on·a ska. Anga skango Rev. Puhran M. Sangma (Chegenpa)-ni “Accountability” subject-ni gimin Sastrooniko skiako knae, an·chingni janggi tanganio Isolna, Government-na, Songsar-na, Nokdangna aro an·tangni student-rangna accountable ong·na nanganiko nikaha. Anga Isolko grongo una maiko aganchakgen namen kenna. (Agan. 11:9; Agan. 12:14) Ia subject-ko research ka·anichi anga bang·a an·tangni bilgrianirangkoba aro namdapatna nangnirangkoba nikaha. Ian angni kamo an·ching “a·gilsakni seng·a aro kari ong·na” aro skigipa ong·e Isolni mikkango responsible ong·gipa aro accountable ong·gipa ong·na didipaani ong·a.
CHIBASAL: Na·a chadamberangna maiba ku·pattianiko on·na sikgenma?
Dr. Monish: Angni chadamberangna ku·pattipaanide, an·ching jeko dakoba Isolo pangchake poraina aro jekoba dakna nanga. Gitrang 75:6,7-o agana, “Maina salaramoni, ba saliramoni, aroba salgipengoniba de·ani (ra·doani) ong·ja. Indiba Isolan bichal ka·gipa ong·a: Uan saksako onata, aro sakgipinko de·doa.” I Samuel 2:6-8, “Jihova siata, aro tangpilata; Ua a·ningona rimona, aro ua rimdoa. Jihova kangalata aro man·e cha·ata, Ua onata, ua chuaba chuata. Ua bilgrigipako a·dimuoniko chadengata, Ua kangalgipako re·chamoniko salchroa, Pamongrang baksa asongatna, aro rasongni singhasonko man·rikatna;....” Unigimin, an·ching jekoba dakoba aro poraioba Isolko gualna nangchongmotja. Isol ang gita dakgipako ra·dona amode nang·koba ra·dona ama. Da·ororo an·ching A·chik chadamberangoba namen gisik man·sramgiparang bang·a, indiba, arata aro bimchipani dongja. An·ching Isolo pangchake pilakkon dakna nanga.
Bon·kame, anga sakanti dondikgija angna Isolo bi·chakgiparangko aro didigiparangko namen mitelna ska aro ia chu·sokaniko on·anina Isolna rasongko on·a. An·ching ra·doaniko man·ani ja·manoba Isolko gualna nangja. Batesa Isolna aro mandeskana kakket ong·e janggi tangna aro dangdike on·pana jotton ka·na nanga. Indake dakode an·chingni A·chik jat ja·manchakgipa ong·jawa.

Sawarang Evangelicalrang?
Rev.Manhseng A. Momin

An·ching skaningonin manderangni “Evangelical-rang” ine mateke aganako knaronga, “Bisongde dingtang toromsana, maiba, Evangelical-rang ingipasana”, ine. Indiba, ia “Evangelical”-ni ortoara mai? Maikai Evangelical ong·baaha? Uamang maiko bebera·enba manderang maina uamangko ma·ekate aganronga? Iani ning·tua kattarangkode bang·an talrongja....aro talataba dongrongja. Unigimin, ia “Evangelical” ingipa bebera·giparangara maidakgipa ong·a, iano anga kan·dike talatna skenga.
“Evangelical” ingipa katta Greek ku·sik “gospel,” ingipa kattaoni ong·baaha. Greek ku·sikchi “gospel” ba “nama katta” ko               (evangelion) ine agana – “eu” ni orto “nama” aro “angelion” ni orto “katta” ong·a. Unigimin, evangelical-ni miksonganiara Jisu Kristoni Nama Katta-ko bebera·gipa ine ong·a.
            Evangelical-rang ine mingna skang, Peter Waldo aro uko ja·rikgiparang Roman Catholic-o donge 1100 bilsirangonin Nama Katta-ko skiprakgiparang ong·aha. St. Francis-ba 1200 bilsirango saksa Nama Kattao bebera·gipa aro janggi tanggipa ong·achim.  1300 bilsirango John Wycliffe aro uni ja·rikgiparang Eavngelical bebera·aniko skiachim. John Hus aro Moravian-rangba apsan somoirangon apsanko skiprakachim. 1400 bilsirango Thomas Kempis, Roman Catholic-o dongen “The Brethren of the Common Life” ine bimungko done Evangelical Movement ko dakdilgipa ong·achim.
                        October 31, 1517
            Martin Luther Roman Catholic-oni ma·ekna mamung miksongani grioba, ua Nama Kattako bebera·ani gimin October 31, 1517 tariko Wittenburg Cathedral ba Gilja Nokni cholgugao ming 97 thesis-rangko see gojalchi datkapaha aro uandake Protestant Reformation ong·baaha. Iako dakachi ua Roman Catholic Mondolio namdapatanirangko ong·atna ka·dongaha, maina ua an·tangan uni saksa dangdike on·gipa Augustinian Monk ong·achim.
            Martin Luther aro John Calvin Sastroni skianirango pangchake “Protestant”-rangni bebera·anirangko seaha aro Roman Catholic Mondoliko gital daktaina miksonge Niam Gital Sastroni gita Bebera·ani ba “Biblical Christianity” ine mingbaaha.
             1500s
            Ia bilsirango Martin Luther Bible-ko ku·siktangona,chong·motan, German ku·sikona pe·aha. William Tyndale, Bible-ko English ku·sikona pe·ani gimin so·otako man·aha.
                                    1700s
            Jonathan Edwards, George Whitefield, aro John Wesley mangni skiprakanichi “The Great Awakening” ba “Dal·begipa Gisikni Tangchapilani” ong·aha aro modern “Evangelicalism” atchiaha.
                                    1700s - 1800s
            Methodist –ni “Circuit Riders” aro “Baptist” skiprakgiparang Evangelical movement-ko United States a·song gimiko gipataha.
                                    18th century
            Evangelical Movement 1730 aro 1790 gisepo a·bachengbaaha. Germany aro Netherland-o “Pietism”; England aro America-oara “Methodism” mingachim. Uamang gisikni gita tangchapilaniko ong·atan baksa sakanti sakprakan jokataniko man·a nanganiko aro rongtale janggi tanganiko skiachim. Uamang dakrongbewal ong·aiani gimin dakaianiko aro mamungon niam ritirango pangchakaianiko jegalachim. Americani sason ka·gipa a·songrango 1740 rango Skanggipa Great Awakening somoirango giproroangaha. Ua somoio skiprakgiparanga Congregationalist-ni Jonathan Edwards aro Methodist-ni George Whitefield ong·achim. England-o John Wesley led the Methodist movement-ko Church of England-o dongen dakdilaha.
                                    Skisreta
Indiba, 1890 bilsirango “Liberal-rang” an·tangtangko “Modernist Theologian-rang” ine mingenba Bible-ni gita Christian bebera·aoni srete skianirangko daktaiaha. Uamang, Evangelical-rangni skianirangko jegale skiaha aro bang·akon brangataha aro bang·a protestant mondolirangkon salchapangaha.
                                    1900s
            Ia bilsirango “Liberal/Modernist Theologian”-rangni skisretaniko champengna R. A. Torrey “Christian Fundamentalist Movement” ko a·bachengataha indiba chu·sokgipa ong·jaha.
            World War II –ni somoirango “Liberal/Modernist Theologian”-rang aro “Christian Fundamentalist”-rangna aganchakna Rev. (Dr.) Billy Graham “Moderate Evangelical Movement”-ko dakdilskaaha.
                                    1950s – 1960s
            1950 aro 1960 bilsirango C. S. Lewis, Francis A. Schaeffer, Paul E. Liitle aro gipinrang “Inter-Varsity Christian Fellowship” ine bimungko done skia man·giparangna aganprakani kamko dakangskaaha.
                        Bebera·aniko Kan·dike Mesokani
            Kan·dike aganode, Evangelical-rang bebera·gipa sakantini ka·tongtango bebera·na nanganiko, rongtalaniko, Isolna kenaniko aro Isolni kattako manianiko  ja·rikna nanganiko skia. Uamang, niam-ritirangko aro dakrongbewal ong·aiani giminsan dakaianiko jegalronga. Uamangni bebera·ani gimin aro kamrangni gimin kan·dike ka·mao indake mesokatna man·gen.
·          Sakantini Jisuo bebera·e atchitaina nanganiko bebera·a. Johan 3:3, “Jisu una aganchake inaha, Beben anga nang·na agana, Kosakoni atchijaode, darangba Isolni songnokko nikna man·ja.” I Pitor 1:3-5; I Pitor 1:23; Titus 3:5
·          Pilak janggi tanganio Bible-ni bil man·aniko aro bil gnanganiko bebera·a. II Timothy 3:16,”Pilak Sastro Isolni dongimin ong·a, aro skiana, manengana, ga·akgiminrangko chakatatna, toromo skiana namgni ong·a.” ; Ibrirangna 4:12; Gitrang 119:105
·          Isolni Depante, Jisu Kristoni an·chingna sichakani aro chakatpilaniko bebera·a. I Korinthirangna 15:3-4, “Maina anga jeko skie ra·aha, pilakna skang iako na·simangna skie on·aha, chong·motan Sastrorang gita Kristo an·chingni paprangni gimin siaha; aro ua gopako man·aha, aro Sastrorang gita sal gittamni salo ua chakatatko man·aha.” I Korinthirangna 15:14         
·          Nama Kattako sakgipinrangna giproroatna nanganiko aro indaken janggi tanganiko bebera·a. Matt. 28:19-20, “Unigimin na·simang re·ange pilak jatrangko angni sninggipa dakbo, aro Pagipani, aro Degipani, aro Gisik Rongtalgipani bimungo uamangkobaptize ka·atbo; anga jeko jeko na·simangna ge·etaha, ua pilakkon manichina uamangna skiebo; aro nibo, sal chon·jaskal pangnan anga na·simang baksa donga.”
            Bon’atani: Iarangan Evangelical Christian-rangni mongsonggipa bebera·anirang ong·a. Unigimin, Evangelical-rangara sawarang na·a chanchie nina da·ode man·gen. Ia kosako janapgimin Sastroni skianirangko na·a gisik ka·tong gimikchi bebera·ode na·a je ma·malni Christian ong·naba donga, na·aba Evangelical Christian ong·na man·a. Indide, sawarangmancha Evangelical-rang? Na·aba saksa ong·ama? Maina Evangelical-rangde ma·mal ong·ja, indiba, jemangan ia Sastroni skianirangko gisik ka·tong gimikchi bebera·a, uamangsa. Pagitchamrang ia Sastroni skiprakaninan aro ia bebera·aninan an·tangtangni janggitangnaba ka·sanikgija an·tangtangko on·kangaha. (Ibri. 11:36-39). Uamang singhona kenjaha. Bebera˙ani a·sel uamang singhorangna alako man·aha. Mitamrang tonualni ku·pao siaha. Mitamrang ro·ong gotata man·e siaha. Mitamrang a·rikako man·aha. Mitamrang so·otako man·aha. Na·aba da·alo bebera·anina tanggenma aro sakgipinrangna ia bebera·aniko gipatna sikgenma?
(Evangelical-rangni bebera·aniko aro skianirangko changgipin-o adita ning·tubate nianggen.....)

Ma·a paani bra
-S.G.Momin

Bang·a dakgrikani ostrorang donga, jekai  atte, sel·u guli, bengjuri, bra aro uandake gipinrang.  Iarangoni Braba  rokomsa ostro ong·a aro ian gitcham chasongo bilakbatgipa ostrorangoni mingsa ong·a ine an·ching ma·sina man·a.  Ia dakgrikani ostro gimikan gitcham chasongoba ong·bo  ba gital chasongoba ong·bo pilakan  jakkalgipa mandeo pangchaka.  Ostroko jakkalgipa mande uarangko  namana aro namgijanaba jakkalna man·a.
Sastroo ang·chingna indake agana.  Nibo, Bi·sarang  Jihovaoni man·rikani ong·a; Biolni bite uni on·skaani ong·a. Bilakgipa Mandeni jako brarang maikai ong·a uandaken  pantekalmitingni dedrang ong·a.  An·senga ua mande jeni brako ra·bitchakani uarangchin gapa. Uamang kratchaatako man·jawa.   Jensalo cholgugao uamangni bobilrang baksa  uamang agangrika”.   (Git. 127: 3-5.)
Isol mandeko   ong·atahaon  jelbra jelsuchina pattianiko on·manaha.  An·ching  bia ka·e jikdong debae  nokdangko dakaniara  Isolni  pattiani ong·chongmota.  Uni gimin saoba  bia ka·e  nokdang ba·ku dake  hajal gamrang dongoba  dedrang dongjaode maiba pattianikode gimaatenga gita chanchiman·a.  Dedrangara gipin gam jinrangko   Isolni pattianirangoni dingtangman·chagipa pattiani ong·a ine an·ching u·ina man·a.   Isol Dedrangko ma·a-paa baksa chakrimgipa ong·china,  ma·a-paa baksa bobilrangni mikkango chadengrimgipa ong·china ba uandake  dingtang dingtang nanganirango ma·a-paako dakchakgipa ong·china  pattiaha.   Ia pattianirang  uamangko ma·a paani tariani gri sokbajawa ine  name chanchiode nikna man·a.
Kosako  janapgimin Sastro “Bilakgipa Mandeni jako brarang maikai ong·a uandaken pantekalmitingni dedrang ong·a”  ine seaniko an·ching poraia.   Uni ortode  an·chingni dedrangara  ma·a-paani jako ra·bitgipa brarang gita ong·a.  Uni gimin ia brako jakkalanide ra·bitgipao pangchaka. Na·a  nokdangna  me·su nanga ong·ode ia brako jakkale me·sam sikar ka·na man·a. Tom·tomaniko nangnikengode  bobilrang baksa tom·tom ong·anina ia brako jakkalna man·a aro uandake gipin namgnirangna na·a ia brako jakkalna man·a.    Bi·sarang ma·a–paani jako  brarang gita ong·a, indiba  uamangko  maina jakkalgen aro bachina  goatgen uade  ma·a-paao pangchaka. 
Brako miksonga gnang gogipa  ua brachi pattiako man·gen, indiba miksonga gri gochipchipaigipade  brachin kratchatako manskanaba donga.    Mitamara  brade bang·a  indiba ge·sakoba jakkalchipjaengnaba donga, ong·jaoba  jeko jakkala  uko  jechi tangangna nanga  uchina goatjaengnaba donga.  Uni gimin brako bachina goatgen  uade bra nokgipao pangchaka.  Iani a·sel  dedrangrangni  ong·a ba onggija janggi tangani, ba  janggiko man·engama  gimaatengama; ia gimikni ja·dil ja·pang sikanggipao  ma·a-paaon  ga·aka ine nikna man·a.  Iani ja·mano name nisanko done goatengoba  nisanona sokangja ong·ode brani a·sel ba dingtang dingtang obostani a·sel ong·naba donga.
Brarang jedakode nisanona sokangna man·gen  Deuteronomy  6: 6-7-o  indake sea.  Aro angni  nang·na da·alo  ge·eta ia kattarang  nang·ni ka·tongo dongna nanga;  aro na·a  uarangko nang·ni derangna skitaitaina nanga, aro nang·ni noko asongmitingo, aro ramako re·mitingo, aro tuengmitingo aro cha·mitingo  uarangni gimin na·a agangrikna nanga.   Kosako janapgimin  sastroni kattarangko niatode  brako goatanina dongimin niamrangara  Isolni kattarang dongani, skitaitaiani aro agangrikani ong·a ine ma·sina man·a.   Uni gimin saoba dedrangko salgiona sokatna aro uamangchin mikkim rasongko man·a sikenga ong·ode sikkanggipao an·tangon Isolni kattarang dongna nanggen, uni ja·mano  skitaitaiani aro uarangko agangrikronggipa ong·na nanggen.  Dedrangoni badiaba  ong·gija ramako re·angenga ong·ode   uko matnangaigija  una Isolni kattarangko agana gita ango Isolni kattarang dongama,  angni uko skiani aro un  baksa agangrikanirangara chu·ongama?, ukosa  niatchengna.  Ia gimiko niatahaon gimikan chu·onga ong·ode ma·a-paani daito matchotaha.  Ia  gimikkon chu·onge dakengoba badiaba dedrang  gonggetela ong·ode, uade dedrangni daito ga·aka.
Dedrang ma·a-paani jako brarang gita ong·a. Ia brarangko an·ching  goatengon tiktak nisanonan tangangengama nipilatna.  Isol sakantina patichina aro bebera·gipa nokdangrango  Isolni katta gita dedrangko tariani dongchina.  Amen. 



Jisusan jokatgipa; torom ong·ja
Niksrang A. Sangma, Siju




A·gilsak gimikon bang·bea ma·mal ba dolrang donga aro uan torom ma·malni bimungrang ong·a. An·ching hai toromni gimin on·titi nipilataniko dakna. Maiko torom ine agana? Torom, ian bebe ong·gijarangoni, bebe re·rurana ine Isolni Kakket ong·aniko jarikani ong·a. Ia “Torom Kattara Maia?” “Dharma” ian Hindu kusikoni ong·a ine nikna man·a. Unoniko an·ching Achikkuona katta donate dao “Torom” ine pilakan agantokenga. Jean “Hindu Dharma (daram)” ine ong·achim. “English,” kusiko, “Righteousness,” uni orto Achikkuchi, “Torom” ine donate peaha. Mesokna gita, English-chi, “….to declare His righteousness for the remission of sins that are past” (KJV).  Achikkuchi uko indake donataha; “… Isolni chakchikanio skang ong·gimin paprangko watchangani gimin. Uni toromko mesokna …” (Rom 3:25) Uako dingtang dake donate seode, ba seskaani, “…Uni kakketko mesokna. “Ian Isolni kakket ong·aniko mesoke janggi tanganisa ong·a. English-chi “But seek ye first the kingdom of God, and His righteousness…” (Mati 6:33). Achikkuo, “indiba Uni songnok aro toromko amchengbo,…” Ian torom maia uako mesokatna ine kan·dik kan·dik dake talatchengaha. English = Righteousness: Hindichi = Dharma ba dharom: Achikkuchi = Torom ine ong·a. Iako Englishoniko, tiktak onge Sastrooni gita segenchimode;  “Righteousness” ni orto, “Kakketgipa” Kakket ong·ani ba kakketbatsranggipa ine ong·a.
                An·ching basakoba indake singronga; Na·a mai torom? Saoba aganchakgen: “Angade Kristian torom” Mitam agana; “angade Baptist torom” Angade Catholic torom” Muslimranga gana “Angade Islamic Toromo donga” Bangal Rorirangba agana “Angade Hindu torom” ine aganronga.
                Oh ka·sara ripeng, bebera·anio anchingni Gitel Isolni kakket ong·aniko uianio re·rurana hai. Jedakode Ka·sae ongimin Jringjrotni janggiko a·gimikan uina gita man·gen. Uan Isolni ka·saani ba kakket ong·ani ong·a. SAstroo indine agana, (Romrang 6:23) “…Isolni ka·sae onaniara jringjrotni janggi ong·a.” Iakon kakket ong·ani ba torom ine minga. Sastro agana; (1 Johon 1:9) “….an·chingko rongtalatna Ua bebegipa aro toromigipa ong·a”. Maiko Torom minga? Isolan kakketgipa ba Torom onga. Aro Uni De Jisukon Torom ba Kakketgipa ine minga.
                Da·alni beberagipa sakantikon “Isolni kakketgipa manderang” inesa miggenchim. Unon, pilakan umangni Isol kakketgipa ong·a ine u·itokgen. “Isolni kakket ong·ani” ine agananiara, Isol tolna man·ja (Chanani 23:19), aro Ua tole aganako mitchia! Uni kamrang tiktak ong·e dakgipa ong·a aro pilaknan mikkang nigija bebe ong·e Antangni gimin paraka. Sastroo indake agana “Isol kakketgipa bichal ka·gipa ong·a…” (Git 7:11). Englishchi, “God judgement the righteousness…” An·chingni beberaanio kakket ongtokode, indide, pilakan an·chingkoba, “Isolni kakketgiparang” ine mingtokgen. Bilsi 2000-na skang, Jisu Kristo agilsakona re·bana skangde kakket ong·ani ba bebegipa torom aro dol gipinara kakketgijagipa ma·mal ba bebegijagipa torom ba dol gnang ine an·ching uina man·gen. Uan tanggipa Isolko olakkigipa torom ong·a aro uandaken bimang dakako olakkigipa soitanni toromba gnang.
                Isol a·gilsakna kasae an·tangtangni saksa kamkam depanteko watataha, Uan Jisu Kristo onga ine an·ching uia (Johon 3:16). Jisu Kristo sichake salgichi re·angani ja·mano, Uni (Jisu Kristoni) sninggiparang bang·a a·gilsakni biaprangona Uni jokatani Nama Kattako aganprakaha. Bang·a a·songrangna aro biaprangonan Jisu Kristoni Jokatani Nama Katta giproroangaha. Untalsa Kristian torom ongbachengaha (Wat11:26)
                Da·ororo an·chingni chasongo bang·bea ma·mal ba toromni bimung (denomination) rang donga. Badiaba ma·mal ba toromode Sastrooni a·paloniko ra·gate skie on·giparangba donga. “Pilak Sastrooni kata Isolni dongimin onga” (2 Tim.3:16)
                Sastroni ong·gija,  Jokatanini  gimin aganode, na·a uko mamung saloba bebera·na nangja. Badiaba torom ba mondolirango indake agananirang donga. “Chingni toromsa asol, chingni toromsa ja·pang, chingni torom gita bebera·jaode jokaniko man·jawa” ine aganaba donga. Indiba Sastroo indake sea gnang, (Rom 3:26). Je mandean Jisuko bebera·a uko toromi ine changen, (Rom 4:3) Isol nang·na aro angna ka·sae an·tangni saksa kamkam depantekon on·aha. Uo bebera·gipa sakanti gimagija jringjrotni janggiko man·gen (Johon 3:16). Jisu Kristo torom ba ma·malni bimungo jokataniko donangja. Torom ma·malo jokataniko man·gen inede Sastroo odhaisaba aro podsaba sea dongja. Isol an·tangni Kattao bang·en jokatani gimin janapani gnang. Uaranga “Mati, Mark, Luk, Johan” ia sastroni bakrangko poraiode, nang·ni aro angni janggiko jokatna Jisu Kristo an·tangan a·gilsakona re·baaha ine  u·ina man·gen. (Rom 5:6)
                Ka·sara angni chadambeskarang, aro ma·a paarang, Torom ba ma·malo jringjrotni janggi dongja aro jokataniba dongja! Sastroo indake sea, “Aro sakgipino pilakoba jokani gri; maina salgini ning·o manderango on·a gipin bimungo gri, jechi an·ching jokna nanga” Wat 4:12. Uni gimin u·ibo aro gisik rakbo; Jisu Kristoo bebera·gipana agre darangba jringjrotni janggiko man·jawa (Johon 6:47) Indiba, “Jisu Kristoo gnanggipa piokachi indinari Uni ka·saachi toromi inako man·a” Rom 3:34. Uni gimin  sakantian Jisu Kristoko kuchilchi ku·rachake aro gisik katong gimikchi bebera·osan jokataniko man·gen.  (Rom 10:9-10)
                Uni gimin an·ching torom  ba mamalo bebera·gija, Jisu Kristoko bebera·chongmote janggi tangna nanga. Nibo; Jisusan rama bebe aro janggi ong·a (Johon 14:6). A·gilsani gamrangko man·tokoba kusinirangko man·tokoba, pilak nanganirangko chu·onge man·oba, Jisu Kristo Gisik katong gimikchi bebera·jaode, darangba jokataniko man·jawa (Mark 8:38)
                Jisu Kristo nang·ni aro angni namgijao janggi tanganina, nagandeako man·aha, kalstekaha, studapaha, be·en bnekaha, aro bon·kame Ua chisolo an·chingni pilak namgijagipa paprangni groko matchote chotchakaha. “Uni Chisolni an·chichi tom·tomaniko dakenba uachin pilakko An·tang baksa nangrimataha” Kol 1:20.
                Da·alona kingkingba na·a Kristoko galpile, torom ba ma·malo jokatanina pangchakaiode, janggiko gimaatskanaba donga. Uni gimin janggiko man·ade Jisu Kristosan Jokatgipa ong·a ine bebera·gipa ong·na nanggen;  maina Kristoni an·china agre an·chingko paprangoniko piokna man·gipa dongja.  (“Kristoni gamchata an·chichi na·simangko piokaha”  1 Pit.1:19). Oe, darang toromba jokatani dongja! Indiba Isolni kakket ong·aniko ja·rikaniosan Jokataniko man·gen. “Isol aro manderangni gisepo baltigipaba saksan, ua mande Kristo Jisu” Tim 2:6-7.
                Uni gimin, da·oba an·chingna  chol dongkuenga. Jisu Kristo da·oba sengenga. “Nibo, anga do·gacholo chadenge doktika, saoba angni ku·rangko knae do·ga oode, anga uona napanggen, aro anga Un baksa cha·gen” (Para 3:20). A.R. (Achik Ringani) Git. No.142. Pod 3-4 : “Isol okamenga, O ka·dongbo; ka·onangbeoba sigen kenbo. Isol okamenga, Sal re·angjok; Cholko dawataha, Jaroangjok” Sastroo indine sea, Da·o jokatani sal da·o ra·chakani sal. 2 Kor 6:2. Na·a jedakgipa mandeba ong·china, Ua nang·ko kema ka·na sengenga. Ja·manchakduganana sikang  chol man·mitingon gisik pil·bo, aro Gitel Jisuko an·tangni ka·tongona okambo; maina Jisuan an·chingko Jokatgipa chong·mot  ong·a. “….an·ching papi ong·engon Kristo an·chingna sichakaha” (Rom5:8)
Isol nang·na jimbee patichina, angni ska aro bi·a,  Amen.

Paul Harvey-ni gisik pila
-Chibasal

Paul Harvey  Americao saksa namen mingsingako man·gipa  kobor poraitimgipa ong·achim.  Indake ua man·e cha·begipaba ong·a  aro  a·gilsako je donga ua gimikan bioba dongaia. 1971-ni  rongchinggipa pringo ua an·tangni jikgipa baksa chuti ra·e songremitingo Arizonani Cove Creek minggipa chongipa giljaona maibakai re·anggakaha.  Uano adita manderang  bolni tem·na man·gipa chokio asongengon ua an·tangni dambemiting salrangko gisik ra·atengachim.  Johan 3:16-ko uni ka·tongo chonaonin mukosto man·achim aro attamsao  an·tangni palang ja·choko dipane Jisuko jokatgipa ineba ua ra·chakahachim.  Indiba iarang ru·uta bilsirangna skangsa ong·aha.
            Pamong  an·tangni skina ra·bagipa  Subject-ko “napolani gimin”  ong·a ine aganatahaon  ua namrengengachim.   Indiba Kristona dangdiknade chugimik janggiko on·a nanganiko aganon  ua gisiko nange knatimskaaha.  Unon ua  an·tango indake singna a·bachengaha. “ Angni  an·tangko jokatchina Kristoo bi·anide ru·uta  somoirangna sikangan ong·aha, indiba  anga Una dangdikna an·tangko on·ama on·kuja? Unon ua  an·tangni una dangdikaniko ru·uten ra·rike dongenganiko  gisik ra·aha”.  Ua pringo skianirang  Paul harveyna namen rongtalaha  aro Americani mingsinggipa songbad poraitimgipa an·tangni  janggiko  Kristona pakwataha.
            Bilsisani ja·mano Paul Harvey indake aganaha, “ Anga Johan 3:16-ko bi·samitingon skia man·ahaoba  Johan 14:15 ( Angna ka·saode indide na·simang angni ge·etanirangko manibo.)- ingipakode kode da·sikariosa ma·siaha.

Duarong
Pa Rikman A. Sangma
Skanggipa ‘Rock  Music –ara…
1.  Rock music-ara namgijani noksa ong·a :-  Rock musicni gimin talatna namen neng·ani ong·a. Indiba  Rock musicko indake talatna gita man·gen, “ian namen tarake dokgipa music aro an·chingni nachilchi knaana amana batpile namen gam·gipa ong·a. Mandeni gisik aro taningrangko bangbang ong·atna ama aro jensalo ia Rock musicko knaon gisikrang  jadachanga gita an·tangni be·enrang moangakon uirikpilja . Indake mandeko namen namgijako dakna dingchaoata  aro kratchaanikoba gimaata, aro namgija kamko ka·na dilaniko man·a.

2.  Rock music-ara Isolko uigijagipa songsarekoni ong·baaha :-  Missionery saksa Rock musicko chatote nikgipa indake agana, ia musicara skia man·gijagipa Africa biaponi ong·baaha. Jean mande kanamgija ong·ata aro mandeni be·enko cha·aniona sokata. Bang·a musicrangan Africani tribalrangni chrokani aro doka dam·anirangoniko jakkalenga. Uni gimin an·ching maidake musicrangko mondolirango jakkalenga name dake chekna nangenga.

3.  Rock music-ara Pilakni kosako chakatgipa dakbewal (Rebel culture) ong·a :-    Ia music-ara an·tangtangni skako chu·sokatani aro parakani  ong·a. Jekai musical instrumentko dokani bewal, knirangko tariani bewal aro gana chinani bewalrango an·tantangni skaniko chu·sokatani ong·a (1kor.11:14) Ia indake chakataniara (rebellion) Kristoko bobil dakani gisik(antichrist) ong·a aro bamgija dakara sima niani pap gita ong·a ( 1 Samuel 15:23 ). Saliram (Europe)jolo Bacchus  ingipa mite dongachim. Uko olakkigipa kamalrang an·tangtangni kniko wak kime (pigtail) dake done rakia jedakode manderang Bacchus mite-ni kamal ine u·igen. Iako ja·rikchenggipa Rock singer-rangoni Wicca (Rock group) ingipa ong·a. Uamang an·tangtangni kniko wak kime dake dontokachim aro ian  miteni gisikko okamani gita ong·a . Bacchus miteni gisiksa uamangni  janggi tanganio kam(control) ka·na cholko man·ska aro indaken bang·a chadamberang  u·igija jekoba jariktokenga, uarangko nama ine chanchie, ja·dil ja·pangko sandichenggija  an·tangtangko taritilongtokenga. Badiaba dakanirangko an·ching ong·a ine chanchigenchimoba sianiona dilnaba donga (Toe 16 : 25).Unbaksanaba badiaba Rock singer-rangni be·eno chinrang(tattoo) dakaniko nike uigija ja·rikpaea. Indiba sastroo maiko sea ukode nikna guala. An·chingko iarangko dakjachina ( Levi.19 :28) –o aganaha. Iarangara jekai  (a) Siani chin (mark of death) Parapea 6 : 8; Ibri. 2 :14.(b) Norokni chin ( mark of hell) Parapea 6 : 8  (c) Drakon-ni chin (mark of Dragon) Parapea 12 : 9 ; 20 : 1-2) a·gilsak gimikko tol·e- cha·boke cha·enga. (d) Satan-ni chin( mark of satan) Parapea 20 :2; Eph.4:27.Namgija dakanirangko ja·rikpana nangja (Reongkata 23:3). An·chingni gisik, janggi aro be·enko Kristoni re·baona kingking rongtale dongchina agana.  An·chingna 1Thess.5:23-o be·enkoba jemangija dongchina aganenga, uni gimin be·enkoba Isolna tanggipa boli gita an·tangtangko rongtale janggi tanganina on·kangna nanga iasa chong·motgipa  krae olakiani ong·a ( Rom. 12:1). Namgipa doka damaniko on·an baksa rongtale janggi tanganichisa Isolni ra·chakgnigipa music ong·gen.
4.        Rock music baksa pekgipa ringani cha·ani(drugs) pangnan re·chapa : -  Peleki dakani ko (socery) Niam Gital-o montol (witchcraft) dakani ine agaskaa jean Greek katta ‘pharmakia’ ingipaoni ong·baaha. Ian pekgipa ringani cha·aniko tarigipa ong·a. Je manderangan ia indakgipa music-na pagol ong·achim aro doka dam·achim, p’lakan pekgipa ringani cha·aniona ga·aktelaia. Maina Rock Music –ko pangnan pekgipa ringani cha·anirang (drugs) jariktelaia aro bang·bata Rock Musician-rangan pekgipa ringanirangko ringesa cha·esa doka dam·aniko daktoka ine an·ching an·tangtangan nika aro sakkiko man·a. Uni gimin indakgipa manderang Isolni Songnok-o napjawa ine Gal.5 : 20, 21-o agana.
5.      Rock music baksa  be·enni skanirang (immorality) jarikchapa :-  Til·ek an·chaani aro pekgipa ringani cha·ani pangnan  jonja(twins) gita ong·a.  Jensalo indakgipa music-rangko jakkalgen pangnan be·enni sikani–rang jarikchapa aro pap-ko ka·e Isolni kosako chakataniona dila. Jekai Israel manderang sonani matchu  bi·sako dake olakianio uamangko nagande ong·ataniona dilaha aro Isolni kosako pap ka·aha( Re·ongkata 32: 17 -25).
6. ROCK MUSIC BAKSA NAMGIJA GISIKRANG( EVIL SPIRITS) JARIKCHAPA :-  Isoni   Gisik jedake Uko olakio bilake kam ka·a aro manderangna patianiko on·a, apsandake diabolni gisikba Rock musicko jakkalode bilake kam ka·a. Ian diabolni gisikko okamani music ong·a. Ia musicko jakkalon manderang-ko saksa sakgipin baksa gisegrikaona aro dakgrik sugrikaona dila, uni gimin-sa an·ching bang·bata salon rock concertrango manderangni chu ringe kajia golmal ong·aniko nikna man·a. Satan-ko olakigipa manderangsa ia musickode jakkala jedakode diabolni bil uamango bilake kam ka·na gita man·gen. An·ching ia salrango namen mikrakna nangenga  ia music-chin chadamberangni janggi tanganiko dilsretenga, nosto ka·enga aro an·tangtangko so·ete sianiona dilenga.  An·chingni Reongkata 32-oniko nigimin gita iarang mite dake olakiani ong·a. Mamung saloba mite dake olakigiparang baksa bakrimna aro rimbrine janggi tangna nangja. An·chingni Isol sanalgipa ong·a aro indake olakigiparangni kosako ka·onanga aro michia( Git.106: 35-42). Kristoni an·chichi breako man·gimrang  p’lakan Uni be·enni bak ong·a. Uni gimin iarang baksa an·chingni mamung bak dongja( 2Cor.6:14,15,17). Seng·ani dedrang gita re·rurana nanga aro maia nama namja uko nie uina nanga(Eph.5: 6-12).  
7. ROCK MUSIC PAP-KO DE·DOANI GIT ONG·A (EXALTING SIN)  :-  Bangbata percent-an ia music-ode pap-kosa aganbata.Git-ni katta-o aganjaoba music-ni gam·anichi ba ring·ani aro doka dam·ani bewalchi mesoka. Jensalo ia indakgipa musicrangko jakala be·en-ni gita namgija sikaniona dila aro pap-ko dakaniona diltelaia, maina ia musican papko de·doani ong·a. Ia Music-ko jakkalaniara Kristoni gisiko kimite gala gita ong·a( 1Thess. 5:19). P’lakkon nie uibo ripengrang(1 Thess.5:21,22).Je music-an be·enni sikaniona dila aro be·en gita kusi ong·anikosan on·a, indiba an·chingni janggi tanganio mamung dingtangataniko on·ja, uarang  Isoloni ong·ja.

8. ROCK MUSIC ISOLNI KATTAKO MITCHIATA(CORRUPTS) :- Ia katta basakobade manderangna jajaani ong·ata jekai Gospel Rock, Jesus Rock, Christian Rock aro bang·a. Iarangan Isolni kattako brinemung rongtalgija ong·ata. Miksonganirang namnaba donga aro nama miksonganion ong·atnaba donga, indiba ia kattako on·anichin diabolna doga oe on·enga.Uni giminsa rock concert-rango mamung dingtanganiko nikna man·ja, jedake janggirangni Isolona re·bae bite nange janggi tangengaha ingipa kattarangko knana gita neng·a aro rock concert-ko ong·ate janggirang bang·e- bang·e jokaniko (soul win)  nikna man·ja. Badiaba ramako an·ching ong·e nikoba bonkamanide siani ramasa ong·aia (Toe. 16: 25). Gitni kattarang namnaba donga indiba ong·gija musicko jakkalode ian an·chingni janggi tanganiko ong·siatgen. Indake Africa-ni ge·sa biapo  a·sel mingsa ong·aha. Uano saksa foreign missionery janggirangna kam ka·engachim. Uni kam ka·mitingo ua biapo tangchaani(revival) ong·aha. Jamano Ua an·tangni biapona maibani gimin re·ange re·bapilani somoio(gospel album) ge·sa git-ko ra·e re·baaha. Ua git-ara toromni git-an ong·achim, indiba ua biapo donggipa manderangni skango uamangni miteko olakina jakkalgipa music ong·achim. Uko ua u·ijae wataha, unon kasne kasne tangchaani(revival) tipangna a·bachengaha. Indiba maibadake ua songni mande missionary-ona rona re·ange, uni watgipa gitko knaaha aro rangsanan ua missionery-na ua songni mande ia musicde chingni mitena skango olakina jakkalgipasa ine aganaha. Unosa missionery rangsan ong·a obostarangko nie nike ma·sina man·aha aro ua sal dipet ua git-ko watjaha, galataiaha. Uni jamanosa ua iarangko pe·gale gale Isolo bi·taiaha aro tangchaani ong·piltaiaha.     Uni gimin an·ching nama kamko ong·gija ramao dakna man·ja ( It is impossible to do right thing in a wrong way). An·ching  an·tangko on·kange kam ka·oba Isolni sikaniko dakjaode Ua mamungsaloba kusi ong·jawa aro Isol indakgipa musicko jakkalanio kam ka·na gita man·jawa(1 Samuel15:.22).
        Uni gimin biteko nie uina gita nanga. Pangnan bol namgipade nama biteko nangtela, indiba bolan namjaode biteba namja( Mati 7:16-20).Gisikko nie pilakon cheke nina gita nanga, maina ia salrangode diabol-ni kotokrang gurerango ba rot-rango re·bajaenga indiba Kristianrango gadoesa re·baenga. An·ching uarangko Isolni Gisikchisan uina gita man·aigen. Uni gimin anga chadamberangko aro ma·a paa-rangko mol·mola an·chingni re·anirangko niatpile ong·ama ong·ja nie nina, aro ma·a paa-rang na·simangni dedrang maiko dakenga sandie nina, uamang maidakgipa gitrangko mobile-rango knaenga name sandina aro maidakgipa noksa-rangko kutturio tap-e donenga uarangko name chanchie sandie nina ine ku·monganiko on·paa. Isol iako poraigipa sakantina bang·bee patichina.

                                                                               



Isol angko an·sengataha
-Ronjeng K. Sangma
Dabang, Dodinpara

Bilsi  chi·samang badeangaha, angko Isolni an·sengataniko anga an·tango ra·bite dongaiaha.  Da·o anga an·tangni parakna sikaniko jripjrip rabite dongna man·jaha.  Chonchongipa  fellowshiprangona re·angon agana siktelaiaha.   Indake da·o Chibasal  Magazine-oba seachi poraisogipa sakantina parakatenga.
                Anga Ronjeng K Sangma Dabang Dodinpara-oni ong·a. Raksamgre antioni 2½ km. mang chel·ao donga. Anga mingsa namjabegipa aro manderangni kenbatsranggipa sabisiko man·achim.  Cancer, TB, Konchi, ia sabisirangan Mandeni gita sanna bannanio neng·batsranggipa ong·achim.  Iarangoni anga Konchi sabisiko man·achim. Indiba da·ode Isolni ka·sanichi an·sengaha aro ka·dongani dongaha.  Angna a·sel ong·mitingode ango mamung ka·donganin dongjachim. Ia sabisiko  man·aha ine anga 1996 bilsio u·iaha.  1997 bilsio anga Goalparachi re·ange saako Doctor-o porikka ka·e nion  ja·si bima, ja·siotra,  jaksi bima aro jaksiotrakode jak aro ja·aonikoba  rasote galnasa  agreement soi ka·china aganaiaha.  Anga ja·si jaksiko rasote galnade sikjani gimin nokona re·bapilaiaha, indiba saade bilongrorobaaha.  Ja·skil jakskil saltingkote ba salnape sa·dikan chakna man·jabatroroaha. A·chik ojarangoniko ra·e nioba namgnian dongjaha.  Saknaako chakna amjae me·diko chiko tingilpile rite uno sim·bole dongosa sa·dika namkalachim. Badita wa·al jele so·e dingbatatna man·a inditasa dongtokalachim. Ia sabisi be·enni u·ianiko gokga ong·ata aro ja·kuak aro jakuak-o salmrako ba nangmrakoba  kakachika (ka·kitchuani) niko u·ija.
                Indake saknae dongengmitingo anga songsarek ong·engachim. Indakmitingo angna Pamong E. G Momin aro Ronjing A Sangma angna Isolni kattarangko aganaha.  Uamangni aganako knaon anga Jisu Kristoko jokatgipa  Gitel ine ra·chakrikaha. Indiba angni jikgipade  songsarek ong·en dongengkuachim.  An·tignimangni ja·mano  skigipa pa Sunmith G momin chingni songona re·ange Isolni kattarangko aganaha. Unon angni jikgipaba Isolni kattachi doktikako man·e ua salon Jisuko ra·chakaha aro uni salsagipao robiar salo 12 / 9/ 2001/ tariko anga aro angni jikgipa ma Rimdika R Marak Pamong Elinathni jakchi  Dabang chiringo napolataniko dakani ja·mano  apsan salon bia ka·atanikoba man·aha.
                Gisikni gitade jokatani, katchaani aro tom·tomaniko man·engoba be·enni gita saknaade uan uan ong·aengachim.  Indake anga saknaaniko an·tang ama gitade dakgrikbeengmitingo March jani 21-23, tarik 2003,  bilsio Bollonggitok combine Fellowshipni gita  Rev. P.M. Sangmako okamate Megaparao Programe-ko ong·ataha.  Ia programeo Isolni bilake kam ka·na am·ani giminankon,  Generator ra·bagipakoba jakkalnan  man·srangjaha. Indiomangba light griba Programeko ong·ataiaha. Uano attamantin aro saloba namen bilake Isolni kattarangko sakki on·aha.  Mongsongbate Robibar salo Isolni kam ka·ani angna namen aiao inmanbatani ong·aha.  “Isolni kattako mande ra·bo  gisik ka·tong gimikchi an·tangko Jisu Kristona on·kangbo, nang·ni ka·tongo uko Gitel ong·na on·bo, unon ua nang·o maiba dingtangko dakgen” ine mikchi baksa Ganchiona okamahaon pilakna sikang angan chakatchengaha. Ja·mano gipinrangba re·batokaha. Re·bagiparangna ua jak dondape  bi·chakaniko dakengmitingon, rang·san  angni ja·si bima ku·teoni (jekon Doctorrang rasote galna aganachim) bilakbegipa wa·alni ding·a be·en gimikona napngaha.  Ua ding·a be·en gimikko re·angmano sko taru gita  jokpronge re·anganiko anga u·irikpilachim. Isolko mittela ua somoionin  ka·kachikako u·igijagipa angni ja·si jaksirang  sikang gitan apsan ong·pilaha. Isolna Rasong ong·china!
                Uni ja·mano  Gitrang. 47- oniko “Isolan a·gilsakni raja” ingipako ku·rachake bi·aniko dakchina Gisikni didianiko man·aha aro anga ukoba dakaha. Indake dakahaon anga  be·en bimang gimikni jakgitel ong·sranganiko u·ina man·aha. Ia angni an·senganina gipinrangba Isolko mittelna man·a gita anga seachi parakatenga.
                Angko Isol an·sengatja ong·ode da·ode anga badiaba konchi sagiparangko donram biaposa song nok aro jik deko wate dongna nangenggnokchim aro uamangko nikgijan sinaba nangaignokchim. Isol jringjrotna mittelako manchina aro Uni bimung jringjrotna namchina.
                Indake Isolni an·engatako man·a sikangde anga sena aro porainaba on·tisaba man·srangja.  Indiba da·ode Isolni ka·sachakbeanichi  anga Isolni kattako poraie aganpana man·engaha. Isolna rasong ong·china.
                Angni jikgipa da·o dongjaha, ua  angko wate pagipaona re·angsoaha. Da·o anga chonbatgipa chawari, demechik baksa dongenga. Na·simangni bi·anirango angko aro angni chawari demechikoba gisik ra·pabo.  Poraisogipa sakantina Isol bangbee pattichina.  
Jihudirangni chinrang
-Chibasal
Ibri  kattao  “Chin” ingipako  “Ot”  ine ong·a, jekon  sikangni Jihudirang chin inesan  ra·a  ong·ja, indiba  iarangara  Mandeni Isol baksa nangrimanina  toromni gita nangchapgipa ong·a ine bebera·a.
Menorah :-  Ian Jerusalemni torom  nokko mesoka.  Ian  Israel jatni noksaoba donga.

Rokombri ma·mal (Four Species) :- Ian  “Sukkot” minggipa manianiko mesokani chin ong·a. Iako basakobade Menorah baksaba mesokchapa.

 Shofar:   Ian dal·gipa maniani ba chutini salko mesokani ong·a.  Iako Menorah baksaba mesokchapa.
Daudni Aski  (Star of David).  Ru·uta somoirangonin iako Jihudirang ma·sia aro ruuta somoirangonin iako Judaism toromni chin, aro Jihudi manderang gimikni chin dake  jakkala. Ia mohorko Israelrangni nisanoba  taria.
Shin:  Jensalo  ia Chinko mesoka unon  El Shaddai  inani orto ong·a. Uan Isol Bilaksranggipa ( “God Almighty”) inani ong·a.  Ian Judaism-o Isolni bimungrangoni mingsa ong·a.  Ia chinara uamangni  jakkalrongbewal bostu “Mezuzah aro tefillin” koba mesokani ong·a jean  pamongrangni pattianiko mesokani chin ong·a

Segimin  Rongpleng:  Ian Ge·eta mingchikungko mesokani ong·a. ia chinko mesokahaon  Rongtal-batsranggipa biap ba Isolni dongramko Gisik ra·atani ong·a.

 Judani  Singho:  Ia Chinko “ Tanakh” ine minga aro ian Juda aro Dan jatko  Singho baksa toani ong·a.  Chinko bilakbatatna basakobade,  mongsongbatede niamni rongplengo jorasa Singhoko mesoka.
Tambu  aro Boli:   Bible ni gita Israelrang Bilsi 40-na Sinai bakrao dongmitingo Torom tambuko rikaha, jekon Ibrirang “translit” ba “mishkan” (Place of  Devine dwelling) ine minga.  Iakon a·gilsako Isolni rasongni dongchakram (Shekhinah) ba Isolni dongpaani (the presence of YHWH) ine minga, jeon  kamal  nape  Israel jatni pal Isolni mikkango kam ka·a.  
Pamong:   Ibri ku·siko  Pamongko Kohen ba Kohanim ine minga, jeni ortoan  Boli on·achi ba torom noko kam ka·anichi Mandeko Isol baksa nangrimatgipa; ine ong·a. Uamangoni  dal·batgipa pamongko “Kohen Gadol”  ine minga.
  Pamongrangni gandapani cholako ming gittam dake pe·a.  Kosakgipa gadang , “ching·ani ba kamaniko mesoka, aro Balgaoaniara A·gilsakko mesoka uno Dalimko donaniara joksalgipa chi-ko miksonga aro uno kanta-ko donaniara jokgipa chini gam·aniko mesoka.  Ephod-ara salgiko  mesokani ong·a aro jakra jakasini pakreo  kadegipa ro·ongrangara  agilsakni kosako aro ning·ao donggipa Hemisphererangko miksonga.  Ro·ongrango segimin ming chigni bimungrang  salgini askirangko miksonga.  Kotipara mukutko miksonga aro uko pamongrangni gananiara  uamangna pilak a·gilsakni rajarangna bate chubatgipa ong·a ine mesokani ong·a.
Josephus-ni talatani:-   Chola (Coat), a·gilsakko  mesoka.   Kosako gananirang  salgiko mesokani ong·a.  kanta aro dalim biterangara  mikka il·apa aro kimpretanirangko  mesoka.   Ephod; mingbri ko mesokani ong·a, aro uko sonachi kodulaniara  Isolni  rasongko miksongani ong·a.  Ephodni ka·tongo pa·ani  a·gilsakko mesoka  maina a·gilsakni  ong·atgiminrangni jangchio ong·a gita ian ephodni jangchio ong·a.   Kang·kare kaani  sagalko mesoka. Pakreo  kadegipa ro·ongrang  sal aro jajongko mesoka aro  chelo pa·anio donggipa ro·ongrang  sal, ja aro askirangni  ming chigni chinrangko mesoka aro kotipara salgiko mesoka.   
            Jerusalem Talmud aro  Midrash-o   indake talataniko daka.  Chola (Coat) ara mande so·otanina  boli on·aniko  mesoka.  Ning·o gananirang  ka·tongni paprangna boli on·aniko miksonga.  Kotipara  gaora de·anina boli on·aniko miksonga, aro wentonganiara cha·ua  aro tolnapanirangna  boli on·aniko miksonga.  Chelo pa·ani, niam pe·anirangna  boli on·aniko mesoka, aro Ephod-ara  miteko olakkiani papna boli on·aniko mesoka.  Ba·ra-ara cha·bok chonikanirangna boli on·aniko miksonga.
   Ongko ba nomborrangni chin ba gamchatani :
 Nombor 3 :  Ka·saani aro rongtalani chin.  Torom nokni   rontalbatsranggipa biapara  bak gittamni baksa ong·a,  aro rongtalgipa biapara  torom tambu gimikni bak gittamni bakgni ong·a. Kadulani  ba·rarangara Chang chikung meter gittam-mang ro·bata.  Tambuni ningo boli on·anina ge gittam  chi donchakanirang donga.  Chakki so·chakaniba  paktangtango ga·gong ge·gittam gittam donga.  Ga·gong ge·prakon so·chakaniba ge·prak donga.  Pamongni  pattianirangba  bak gittam donga aro pattiani mingantion “Rongtala”  kattako  changgittam gittam minga.
 Nombor  4 :  Nombor 4 ni chinara pilak ong·giminrang (Salgi aro a·gilsakko man·chape) ni nangdimaniko mesoka.  Ongko 4- ara Salgian Isolni  Singhason ong·a ine mesoka.  Rongtalbatsranggipa biapba  noksik ge·bri  donga aro rongtalgipa biapba  apsan bimangon changgni dal·bate donga.  Chakki so·chakanina agre torom noko pilak jakkalani bosturangan  noksik ge·bri ong·toka.  
Nombor  5  :   Ongko 5 de matchotnsianiko mesokani ong·a. rongtalbatsranggipa biapko penggipa ba·rarangba  gro gipeng bakbri bakbonga ka·e ong·a.   Torom  tambuona  napchakramchipakoba  ge·bonga krongrang donga.
Nmbor (ongko) 6- ara  chusokgijaniko mesoka.
Nombor (ongko)  7- de Isolna jakkalani nombor ong·a aro Jihudirangni toromo namnikbatgipa nomborba ong·a.  Ian rongtalgipa songgigrikaniko  mesokani ong·a aro  rongtalatgimin nama miksonganirangko mesokaniba ong·a.  Neng·takani sal aro Jubileeni bilsirangkoba nombor 7-on pangchake dona.  Nombor 7 ara matchotsranganina  Isolni dongimin ong·a.
Nombor  8 – de  maiba gital a·bachenganiko mesoka.  Salko ong·atanioba sal chetgipade an·tini sikamggipa sal ong·a maina Isol sal dokna kam ka·e snigipa salode neng·takaha  aro salchetgipaode ka·taina a·bachengaha.
Nombor 10- Chugimik chu·sokgipa ong·aniko mesoka. Ia nomborko chu·gimik chu·soksrangani ine agana.  Torom tambuni sa·ra chang 10 aro 10 ells ro·bata  aro  chang 5 aro 10 ells apalbata. Rongtalbatsarnggipa biapo  Ge·eta min 10 ko ripinge dona.  
Nombor 12:-   Nombor 12-de  nombor  3 aro 4 rangni napgrikani dongani gimin  ian Mandeni Isol baksa  bak donganiko  mesokani ong·a.  Mesokani  table-o  ruti dot 12 donga, aro  pamongni chelo pa·anioba dot 12 ro·ongrang donga jean Israel ma·chong 12 ko  mesokani ong·a.
Nombor 13-de  bebera·ani  pangchakani aro Isolni ka·saaniko mesokani ong·a. 
Nombor 18 : ko gamchate  ra·a maina Ibri ku·siko  Janggiko  ‘N ine minga jean ongkorangni gamchatani 18 donga.
Nombor 26  de Isolni bimungni chin ong·a. 
Ro·ong- silrangni chinrang :
Sona :- Sonade Isol ba Salgini rasong aro bilko mesokani ong·a.   Silver –ara rongtalani aro cholon namani chin ong·a.   Brass –ara mangrakani bilakani aro kimkimani chin ong·a. Iako basakobade sonani pal jakkala Ironkoara Silverni pal jakkala.                       Kari:- Karikode pilak cha·anirangon nanga ine ma·sia. Uni gimin pilak cha·anirangko boli on·anina iako nanga.  Talmud (Jihudirangni sason ka·ani bimang) ode kariara Torah (niamni ki·tap)-ni chin ong·a.  Maina a·gilsak gimikan kari gride tangna man·jani gimin Torah gride mande tangna man·ja ine mesokani ong·a. 
                        Rongrang .  (Colours)
Tangsimprang (Indigo) :- Jihudirang ia rongko “tekhelet” ine  minga. Ia rongko Murex trunculus minggipa  gapchilekrangoniko bikota.   Ia rong Jihudirangnasa ong·aija indiba giin jatrangnaba gamchata. Chugipa Mandeni gadangrang uamangni ba·ra chola aro poldarangna ia rongko jakkala. Ia rongkon  Tyrian Purple ineba minga.
 Niamni ki·tapo uamangni  Bi·na jakkalgipa chinanio ia rongni kildingkoba man·chapa. Ia rongko Nikon uamang salgi aro uno donggipsa Isolni  gimin chanchia nakata.  
Tangsim:-  Tangsim rong da·onaba Jihudirango  mongsonggipa ongengkua.  Tangsim rongde ge·eta mingchikung baksaba nangchapa. Mose aro gipinrang Sinai a·briona doangon Isolni Sapphire (Tangsim) chi duulao chadengako nikaha. Niamni rongpilengrangkoba
tangsimchian  taria. Uni gimin uamangni chinanio tangsim donganiara jringjrotna Isolni niamko gisik ra·ani ong·a.    
 Gitchakmrang:   ian bil aro rasongni chin ong·a. uni gimin rajarang uamangni rasongko mesokna  gitchakprang cholarangko ganronga. Paponi rongtalaniko mesoknaba gitchakmrangkon jakkala.
Gitchak,    ian an·chini chin ong·a. uni gimin iara janggiko mesokani chin ong·a. indioba  basakobade  ia rongkoara papko aro kusi-katchaaniko   mesoknaba jakkala. 
Gipok (“Shesh”)   ian be·en aro gisik ka·tongni rongtalaniko mesoka.  Basakobade ian sianikoba miksonga aro badiaba somoiode janggiko mesokaniba ong·a.  
Manianirang aro rongtala sal :- 
            Niamni ki·tapo Toromna songreanio ming gittam manianirangko janapa. Uarangara Watchangani alani(, Passover,),   rakarini maniani (Shavuot )  Tambuni alani (Sukkot ). Iarang minggittaman Israelrangni ge·a gamanio nangchapa  aro iarangara toromni gimin skie ra·ani chin ong·a.    
            Watchangani alani (Passover) ko ong·telaigiparangni gital ong·taianina mania aro Jihudirangni  asol Jihudi ong·ani chin ong·a. Iia manianio ka·gipa me·su samjakrangko cha·ania Egypt-o uamangko nokkolatanio  duk aro saknaarangni  chin ong·a.  attamo  cupbri churangko  ringa jean a·gilsakni a·song ge·brini chin ong·a.    

Rosh Hashanah (Bilsi gital) aro   Yom Kippur  (Boli on·ani sal ). Iarangkoba Jihudirangni maniao nikna man·a. Boli on·ani salko bilsi gimikni rongtalbatsranggipa  sal ine  ra·a aro ian Isolni kosako ka·gimin  paprangoni chugmik Isol  baksa nangrimpilani sal ine ra·a
Poido
BASEBO  RAMAKO

Krebith  Chambugong  Marak
Anchenggre Local Bapdist Church.
Chengkurigre Mondoli

Basebo ramako ripeng na·a,
Norok wa·aloni jokako man·a.
Apala rama re·gen norokona,
Apchona rama sokgen salgiona.

Ra·chakbo Jisuko ripeng na·a,
Maina uasan jokani rama.
Dongja gipinde Jisuna agreed,
Gamchatgipa nang’ janggi jokna gitade.

Pakwatbo gitelo nang·ni ka·tongko,
Kema bi·bo Uosan an·tangni papko.
Jisuna agana kratcha·niknabe,
Paptangko parakna gualnabe.

Aganbo Isolna  nang·ni gualako,
Nang·ni ong·sigipa kamrangko.
Ka·saa Jisude darang jangginaba,
Til·ek, cha·u aro mande so·otoba.

An·pilbo ramaona ripeng na·a,
On·enga cholko Jisu nang·na.
Nang·ni janggina ua grapenga,
Ua ka·sae nang·ko senge dongenga.
                                ****

An·chinga chong·mot ramaonma?
-Mr.Barthiar M. Marak

(1Johan 2:7)  “Aro a·gilsak  aro uni sika re·angenga,  indiba Isolni namnikako dakgipa Jringjrotna dongkama”   ( Romrangna 13: 11,12) “Aro na·simang tusiaoni mikrakna da·ode  konta ong·aha ine ia salko u·ie dakbo;   Maina an·chingna jokani sepangaha. Uni gimin an·ching andalani kamrangko gale seng·ani tarianiko ganna”
                Beben a·gilsak Isolni sika gita re·angengaha, indiba je manderang Isolni niam ba ge·etanirangko manie tanga,  uamangsan jokatako man·gen.  Uni gimin jokatani cholko an·tangtangna ra·e simsake janggi tangna nanga.  Ia a·gilsako Isolko bebera·giparang adita gnang indiba Isolni namnikako dakgiparang bang·ja.  Iani giminan Mati 7:21-o indine sea, “ Angko Gitel gitel ingipa pilakan salgini songnoko napna man·gen, ia ong·ja indiba salgio donggipa angni paani namnikako dakgipasa”.  Oe ia a·gilsako Isolko Gitel Gitel ingipa bang·a indiba pagipani namnikako dakgipa bang·ja.  Mark 7:8-oba  indake janapa, “Unon Ua uamangna aganaha, Isaia na·simang cha·chipilgiparangni gimin name dake katchi nike sea, Ia manderang an·tangtangni ku·chilchi angko mandera·a, indiba uamangni ka·tong angoni chel·a, indiba uamang angko olakkigramaia skianirang ine manderangni ge·etanirangko skia; na·simang  Isolni Ge·etako gale manderangni chasong chasongni niamko rakkia”
                A·gilsakde namjajok ine bang·bata manderang agantoka, indioba  Jisu Kristoko bebera·nade  siktokja gita nika. Maina indake ong·a hai chanchiate nina.  Ia chasong mandeskana kenchipchipe janggi  tangna nangengjok. Isolko am·ana bate re·mikbrange sikatang ramarango roakon ga·sue nikbataha. Brigimin me·aparangba  jik dedrang baksa  golporime dedrangni janggi tanganina namgnirangko aganrimana bate nokkode hotel gita jakkalesa peke re·baronge golmal ka·batskaa.  Jik dedrangni silroroani giminde bang·batan chanchia  dongrongbreja. Uni gimin mitam dedrangni ong·sie tangani ja·dilde ma·a paan ong·a gita nika.
  Ma·a paarang dedrang baksa golporime Isolo bi·rimani aro ollakkirimanirangko dakode baditan pattiani ong·genchim! Oe beben indake dakani  a·gilsaknade gasugipa kam ong·janaba donga, indiba    a·gilsako  an·chingni ga·sue nikgiparang  Isolni mikkangode  pap ongskanaba donga. Indake me·tra chadamberangba ong·sigipa gana chinanirangkosa  ga·sue niknaba donga, indiba an·chingni ga·sue nikgiparangko Isolba ga·sugipa pap ine chanskanaba donga.  Uni gimin iarangko dakna skang  indakgipa  bewal ba gana chinanirang Isoloni ong·ama ong·ja name chanchichengode nama, ong·jaode satanni budi dakanio ga·ake salgiko gimaatnaba donga. 
                An·chingni ga·sue nikgiparango tangmiting somoio  Jisu re·baa ong·ode  an·chingni janggiara bano ong·gen? An·ching  Jisuko bebera·giparang ong·e Janggiko gimaata ong·ode namen dukni katta ong·a.  Uni giminsa  Sastroo an·chingko mikrake tangchina agana, jedakode  bebera·giparang Jringjrotni janggiko gimaatna nangjawa.  An·ching Galatirangna 5:19-21-o indake seako nika; “Be·eni kamrang parak ong·a, rongtalgija, gang·a, mite dakaniko ollakkia, montol daka, ma·mantina bobil donarang, saigrika, mikbuarang, ka·a gaparang, susaarang, pekarang, chrok mesaarang  aro ugita gipin gipin, jedake skango anga aganaha, indake  iarangni gimin anga agansoenga, iarangko dakgiparang Isolni songnokko man·rikjawa”. 
                Kosako  janapgimin kattarang  angni janggi tanganioba namen kakket ong·chongmota.   Angni janggi tanganio  bang·a Isolni namnikgijagipa kamrang bang·bea, indioba  Isolko u·ina skangde jemangan Isolko ma·sie ollakkipaengachim, uamangkosa ong·gija dakgiparang ba torom tilekgiparang ba  “Halleluiah toromrang”  ine chanchia.  Indaken changsao uamangni giljara mai dakmanchaa ine re·ange nioara an·tangba namen pattianiko man·beaha da·nang!  Manderangni jegalgrime galgipa giljachi re·angoara angnade namen gamchatgipasa ong·skaaha. Uamangara  Bibleo segimin gita tiktak dake skie on·bebea.  Angni  nikani gitade  uamang darangkoba an·tangtangni ma·malo napna agana ba draa dongja. (Gipinrangni gimin anga u·ija maina  anga UCA-ni  giljaonasan re·e nikaikua)   Uamangni giljaona  je torom ba ma·maloniba re·bae ollakkirimpana aro skianiko knatime  ra·na man·aia ine angade nika aro uamangba indaken agana.  Bi·chakani, aganku·pattiani aro bakchikungni baksako on·anirangoba chingnasa on·a nanga ba chingni ma·malonisa ong·na nanga ine uamangoni darangba agana dongja.  Kangal man·e cha·a  darangkoba baseani donggijan  nangnikgiparangnade Isolni kattarangko uamang agan skie on·ronga aro bi·chakanirangko dakronga  ine angade nika.  Anga an·tangba uamangni bichakanirangchi bang·a gisikni pattianirangko man·aha.
                Angni chanchia gitade  uamang “Halleluiah” ingipa kattako  ollakkianirango jakkalani gimin uamangko  “Halleluiah”  torom inesa ma·sibataiaha.  Indiba chong·motko niatode a·gilsakni  pilak jat ba ma·malrangan Halleluiahkode jakkalna man·aia.   Maina ian ma·malna tarigipa katta ong·ja  indiba salgio Isolko ollakkigipa sa·grerangni kattasa ine nikna man·a. (Parape·a. 19:1-3) Uni  gimin an·ching bebera·giparang je ma·maloniba ong·ja maina, ia kattarangko agangitchie ba chonike rona jakkalana bate Isolko rasong on·anina jakkalna man·ode namen an·chingna pattiani ong·batbegen.  Mitamrang uamangko torom ropgiparang ine agana, indiba an·tang uamangni skianirango dongpae nioara  namen dingtange nika maina Isolni kattarangko skie on·ana agrede   mamung  ma·mal salani kattarangko an·tangde knaa dongja.   Bebe gita uamangni skia gita an·ching pilakan skie on·toka ong·ode  darangba gipin ma·malona katna nanganiba dongja maina ma·malde jokatgipaba ong·ja maina Jisuna agre darangba salgiona  rimna man·gipa dongja.  Uni gimin saoba Jisuko skigija ma·malko skia ong·ode, ua skigipa tik ong·ja ine ma·sie ra·ode nama. 
                Johan 14:12-o Jisu indake agana, “Beben anga na·simangna agana, ango bebera·gipa, anga je kamrangko ka·a uarangko uaba ka·gen aro  una bate dal·arangko ka·gen, maina anga pagipaona re·nasia” . Jisuan  Uni ka·gimin kam aro una bate dal·arangko ka·china  Uo bebera·giparangna bil on·ahaode,  da·o  bebera·giparangni daka kamko nikenggipa,  an·sengatani, ja·korarangko re·atani ba uandake kanarangko nikatani kamrangko ka·anina an·ching kensikna nangjawa ba agangitchinaba nangjawa. Maina ian  Isolni Gisikni kam ka·ani ong·a ine an·ching ma·sina man·a.  Isolni Gisik kam ka·enga ine u·ieba  an·ching  agankolame ba ka·dingsteke roa ong·ode  mandeko ba ma·malko  chonikenga ong·ja indiba Kam ka·enggipa Gisik Rongtalgipako kal·stapa ga·aka ine angade chanchia.  
                ( Johan 16: 7-8)  Indiba anga bebekon na·simangna agana, angni re·angao na·simangna namgni ong·a, maina anga re·angjaode Ua ka·dimeatgipa na·simangona re·bajawa; indiba re·angode anga uko na·simangona watatgen.  Aro Ua re·baoa, ua pap aro torom aro bichalni gimin a·gilsakna namgijako U·iatgen.  (Mati. 12: 13-32) –o indake sea gnang, “Uni gimin anga na·simangna agana manderangni pilak paprang aro kal·stapanirangko watgen, indiba Gisikko kal·stapaniko watjawa, Aro Mandeni depanteko champenge agangipako watgen; indiba Gisik Rongtalgipako  champenge agangipako a·gilsako ong·chong atchiramasachi ong·chong watjawa”
Anga bebera·a  an·ching pilakan kosako segimin kattarangko poraironggiparang ong·a, indioba basakobade an·ching  niwilwale chanchigija  Gisik rongtalgipani kam ka·anirangko  ong·gija dake nika.  An·chingni ong·nikgijagipa Gisik Rongtalgipani kam ong·bebeode, Isolkon ong·nikgijagipa ga·aka. Isolko  ong·nikjaenga ong·ode Salgikoba gimaatnaba donga. Uni gimin ma·siani gri  Gisik rongtalgipani kam ka·anirangko jegalaniara namen kenbeani ong·a.  Gisik Rongtalgipasa  an·chingna  Isolni  kattani  ning·tuani aro kakket ong·anirangko u·iatgenchim, indiba an·chingan Gisik Rongtalgipako ong·nikjaenga ong·ode sawa  an·chingna ma·sianiko on·gen?. Iani  a·sel bang·bata  Kristian ine mingako man·giparang an·tangni janggi joka aro jokgijani gimin ba uandake  badiaba Sastroo ning·tue segimin kattarangni gimin ma·sichipgija dongna nangao ga·aka.
Galatirangna 6:8-o  indake agana “Maina be·entangna satgipa be·enoniko gimaaniko ragen indiba Gisikna satgipa Gisikoni  jringjrotni janggiko man·gen”.   Anga bebera·a Jisu A·gilsakona re·baon Denominationko songna re·baja, indiba  manderangni janggirangko Salgiona  rimdonasa re·baha.  Uni gimin saoba Jisuni janggirangko jokatna re·baaniko skigija Ma·malkosa  skia ong·ode  iaba mingsa be·enniko satani ong·a ine angade chanchia. Maina  ia  ma·malara be·en dongchakgipa a·gilsakosan dongaia. Anga bebera·a  janggiode be·en dongja, iani a·sel salgiode be·en grigipa janggisan dongani  gimin  ma·mal dongjawa ine chanchia.  Uni gimin saoba ma·malkosan skiaiode, pangchakaiode ba aganaiode Uan  be·enoniko satgipa ong·a jekon gimaaniko ragen ine Sastroo janapaha.  Uni gimin anga an·tangde  je ma·malba ong·bo  be·enoniko ong·gija Gisikoniko  Jringjrotni janggiko satgiparangkode  je ma·malonikoba ong·bo knatime ra·ako  namnikbegenchim, jedakode an·ching janggiko gimaatjawa.  Manderang  da·omiting Isolni kattarangko ba kam ka·anirangko aganode  “dingtang torom” ine  geltoka. Gelasan ong·ja  knatimna sikgipakoba champenga.  Indiba jensalo nombor 666-ko  sualahaode bebera·igenma? Maina  an·ching da·o  jegale tangode  ia nomborko ra·na nanggipaon ga·aknaba donga.    Uni gimin Sastro indake agana,  “Uni gimin name dake nibo, na·simang maikai re·ruraa , u·igijagipa gita  dakgija u·igipa gita re·rurae, cholko an·tangtangna brebo, maina salrang namja. Uni gimin u·igija ong·nabe, indiba Gitelni namnika mai uko u·ibo. Aro draka bitchichi peknabe maina, uno duga namgija gnang, indiba Gisiko gapa ong·bo” (Eph. 5:15-18) An·ching soitanni  jako ong·jana gita  da·o an·chingni bebera·enganiko name nina nangao ga·akengaha. An·ching name nija ong·ode, jeko na·a jegalenga uan salgiona dakgipa rama ong·naba donga, aro  na·a jeko rim·e dongenga, uade  gimaanionasa ong·skanaba donga.  Indide  maikai  badia ginmaaniona aro badia salgiona dakgipa rama ine u·igen? Ine  haida chanchinaba donga.
Aganbagimin gita  salgiona dakgipa ramade Jisusan ine an·ching u·ie ra·na nanga. Maina “Angan rama aro bebe aro janggi, angko re·jaode pilakba pagipaona  re·ja” (Johan 14: 6) ine Jisu agana.  Uni gimin saoba Jisuko ba Sastrooniko skigija, ma·malko ba maiba  experience-rangkosa aganaia ong·ode, haida  uan gimaaniona dakanggipa ramasa ong·naba donga.  An·chingni nina nanganide ian, chong·motan  bebera·enggipara ma·malni dakbewalsan ong·aiama, ba  saoba mingsinggipa skigipani aganako ja·rikasan ong·aiama ba ong·jaode  Jisuni ba Sastroo segimin kattarang gitan ong·engama,  Isolo bi·an baksa name sandie nipile niode  chong·mot  ong·gipako Isol an·chingna mesoke on·gen ine anga bebera·a.   Iani gimin an·ching  je ma·mal  ba doloniba skibo Jisu Kristoni  Sichakani  aro Jokatanini gimin skienga ong·ode  uan Isolni kattarangko skienga ine ma·sina man·a.


Bolmagre Mission Fieldni gimin kan·dike seani

-Pa Robil B. Marak (Missionary)


Bolmagre Mission field; ian A·chik a·songni skotong songjinma Turani salgro saliramchipak chubegipa nitoriri darengriprip Ranggira  a·brini ja·pao donga.  Ia song dal·begipa ong·jaoba  bang·a  songrangchi duulako man·e namen ga·nanggipa aro rotogipa biap ong·a. Ia  Mission field aro jolo dongipa songrang gimik Song 23-mang donga. 2011-2012 bisio censusni gita song dam23-ni nokdang ge 951 aro mande jelani sak 4965 donga. Ia area jolo donggipa manderang A·chik ma·gitcham pagitchamrangni dakbewalrangko ja·rike wane-ronge, rugale kanjike, sasat so·e, jol ane, merim goe, miteko katchiko olakkie ringe cha·e janggi tanga. Indake uamangni mitena boli on·e, chrok mesae, kni sabik kae, nachilna nabal gane skia pora gri gando kil·tang gane, e·king palwak wene janggi tanganiko nike uamangni janggi tanganiko dingtangatna aro uamangna janggi jokaniko on·a  AEA raken kamko ka·aha. Indake May 10 , 1993 bilsio  AEA chairman P M Sangma Dr. C.J.M Sangma, Mr Frangkline K Marak, Relief & Development  Secretary Mr. M.K. Marak (Chibasal Editor) aro Mr Bomverce Ch Marak Evangelist Babadam areao Missionaryko donani gimin  songni manderang baksa chanchie tik ka·aha.  Bolmagre songan Babadam areao bijangchibatgipa ong·ani gimin uano Mission Field-ko donna ine balwana begrugimin Community Hall-ko tarie Skul ka·chakna songni manderang baksa tik ka·e 1993 bilsini September 24 tariko Missionary Mr. Bomverce Ch Marakko a·bao kam ka·china rimbae Mission Field-ko a·bachengataha.
                        Mission field-ko a·bachengaoni  Bolmagre jolo  Isolni kattako gipatna rakbee kam ka·oba uamangni janggi tangani bewalrangko dingtangatna namen neng·beani ong·aha. Indake ong·oba Missionaryrang ding·ol gramchie mikchi chiwaringe dondikgija Isolo bi·e kamko ka·anichi 1999-ni December 9 tariko Bolmagre songni nokmani jikgipa Ma Nanjak A Sangmako Pamong Ellinath G Momin-ni jakchi skanggipa ong·e napolatna man·aha. Uan Mission fieldni skanggipa bite ong·a. indake ka·sine ka·sine uamang baksa melie kam ka·e da·o Bolmagre Missionko a·bachengaoni gimik bilsi 19 ong·aha. Da·o bolmagreni Mission-ni ning·o dam gittam dake giljako ka·enga, uarangoni  1. Bolmagre Mission centre-o,  2. Mengkakgre-o aro  3.  Chidaogre-o. Ia fellowship ge·gittamo  nokdang gimik ge 8 donga aro membershipde sak 35 donga.  Uamangna agreba salantio ollakkianio bak ra·pagiparang aro napbolkugijagipa bi·sarangba donga.
Indake Bolmagre mission field ru·uta bilsirangna bite gri  gita ong·oba mikkangchi silrorogipa ong·gen ine ka·dongsoani gnang. Na·simang sakantini gisiko nangbee dondikgija Bolmagre Mission fieldna aro chingna Isolo bi·anina Isol na·simangna bang·bee pattiskachina angni ska aro bi·a.  Amen.    
                       
                                  Pa. Prish  B.  Marak   (Misdsionary)

Pa P B Marak  1994 May 1 tarikoni  AEA-ni Bolmagre Mission field-o donge kam ka·aha. 
Songni manderangni Ft. 10-san  chonbee room 2 rikgipa noko donge unon song·e chane cha·e tuchakgipaon rona re·bagiparangkoba roate chu·ongnikan baksa kusi ong·bee  dukko chakchike man·a dipet gimaenggipa janggirangna Isolni kattako agane pringanti songni bi·sarangna  skulni lesonrangko skie on·rongaha. Rongram Blockni Community Hall rike galgipa nokko taridape  Hall ning·o  bol rate  galani dot  3 bolplengko ro·ongo  kang·e done unon bi·sarang pringanti asonge  skie ra·rongaha.  Da·ode uamangoni mitamde College-o B. A rangona soke poraipilengaha. Praise the Lord.  1995-ni may  jao  Rongram Blockni skulna bench ge 5 aro desk ge 5 ko onataha aro uko Pa  Gathprey Arengh-ni Tractor carrier –o  gate salangaha. 
Ua bilsirango ia jolo  mamung bostuko palgipa dokkanrang dongkujachim.  Je bosturangko breoba Rongram bajalonikosa bree  jola  ba bag-o kee salgimik ja·achi ramao nengtakjoljole re·angani basakoba daal chini brete merong baksa brinakoba song·e cha·rongaha.
1995-ni May-ni bon·kamgipa antio  Pa Bomberce Marak  ja 6-na  O.T.I. course-ko dakna   Mission field-ko wate Bangalore-ona ong·katbana nangahani gimin  attamni 3 bajio mi song·e cha·e  uni beddingrangko cycle-o gate  sakgni sikduroroe golpojoljole re·baon mongma jelgipa a·dok chidekgre a·jaon walchangaha.  Agre waltingna kene chinga bostuko an·tango ra·e  cycle-o mitam sitee a·kong ramako sakgni cycle-o gadoe adita re·angon andalgipa biapo ki·sang chakani spok betonge  angni asongchakgipa carrier- ni postba be·krepaha. Chinga kenan baksa cycleko ka·onange buringon galkete done bag aro beddingko chile ja·achi re·baaha.  Adita re·bae  cha  ge·na  salbagipa  Agricultureni truck vanko Galwanggre a·doko  grongahani gimin  gario gadoe re·na sengaiaha. Cha gatani a·mangrara ong·oba chinga kusi ong·en carrier-o gadoe re·bae walni  11 bajio noktangtangona sokaha.
Dukrang baksa  kusi ong·e  uno dongkame  manderangna Isolni kattako agane gitrangko skie kam ka·engmitingo  damsa  songni giljani dilgiparang  namnikjae 1996 bilsini  February jamango  “ia  nama nama agane guiter doke  git ring·e toromtangona ropgipako maneng saie doke sate songtangchi rikgalatpilna”  ine  angni kosako ku·chingaha.  Indiba Isolni  janggirangna ka·saani bilchi  sak 10-15 manderangko  tomd·akdile  skul noko gilja ka·e Isolni kattako agan skian baksa  mittele ollakkijringna man·angaiaha. 
Family gimik donge kam  ka·ode  nambatgen ine aganako man·e chinga  nokrang  chakjaoba 1998 bilsio  family gimik sak 5-an donge kam ka·aha. Chingni nokgimik donge kam ka·mitingon  May jani  30 tarikni walni 10 bajimango  tarakgipa balmanduri bale  chingni dongchakgipa nok ge·gni aro Sist. Philloni dongchakgipa nokko pe·aha.  Noko mande tugenchimoba mamung saknaa grian chinga jokaha. Praise the Lord. 
Bilsini salrango man·a dipet song 10 songrangona nama kattako ra·angan baksa  songni manderangko gronge  AEA-ni gimin talat ma·siatanirangko dakna man·aha.  Bilsi bon·angachipak  outreach programrangko ong·ate, filmrangko mesokan baksa Medical camp, aro reliefni bosturangkoba suale on·angna man·aha.  Iarang ong·engon  1999 bilsio Rongram-ni M.L.A  Pre Primary skulko on·e  saksa madamko watate angni ka·soenggipa skul nok aro ministryni skul baksa ka·brina bi·o on·jani gimin M.L.A  re·ange songni manderangni mikkangon angko misilgipa kattarangchi  sai manenge doke kae jailona ra·na ine ka·mik-kenataha. Indake ong·oba Isolni ka·saani gimin mamungba ong·angjaha.
Bang·bea obostarangko chagronge nanga korosrangna neng·nikaniko man·e cheanina pangnan bi·jringna nangaha. Isolko mittela  bi·e dakchakgiparang donganichi  neng·nikanirang dongoba tomtome  Isolni kamko  ka·bana man·aha.  Indake 1994 – 2000 bilsiona  dongbae  kam ka·anio  Gisik pil·e gilja re·gipa sak 15 mang aro Kristoko ra·chake napolgipa sak  5,  gimik  sak 20 mangko man·aha.  Uamangko chimonge  gilja ka·ani aro ollakkianirangko dakdilbana man·aha.
1999 – 2000 bilsini gisepo Mission Field-o  Mission nokko  itachi rikaniko nirokate nokko Isolna pakwataona kingkingde anga uano dongbaha.  Indake 2001 bilsiode angko AEA-ni gnigipa Mission Field Rong·masu-ona  rimangskaaha.

Miss  Phillo  G Momin  (Missionary)

                        Isolni okamaniko man·e  anga 1994-ni may jao A.E.A-ni gita Full time-na joint ka·ani ja·mano bilsisa  Head quarter, Williamnagar-o donge 1995-ni Nov. 25 tariko Sist. Cardina baksa Bolmagre Mission field-ona watatako man·aha. 
                        Uano anga bilsi chet-mangna donge  adita uano angni chagrongbagipa aro nikbagipa obostarangko anga iano kan·dike  janapna kusi ong·bea.
                        Mission centre-ona re·angchengon chinga Ministryni rike on·gipa chongipa noko dongechengaha. A·bachengo  chinga mamungkoba dakna mamung ma·sianirang dongpajae  bi·ana agre gipin kamrangko  dakpana chol man·jae uano dongsogipa  saksa sakgni Kristian ong·sogipa jongadarang baksa bakrime uamangni chone rikgipa gilja noko apsan bakrime giljako ka·chengaha.
                        Ua somoimitingo song nokni  pilakchin buring rang  bang·engkua aro re·a doani  ramarangba apchonengkua.  Songre songgabatna gari gora dongkujani gimin  Km 15-mangko ja·achisa  re·na nangaha.  Samtangtangchi aditan buringrang bang·engkuani gimin  matburingrangba aditan jelengkuachim.  Indake attamsao chinga  pangnaba songtangtango matcha mikoako knarongpajae walo mikoako  saoba bol ratenga  inesan  chanchina man·aiaha.  Songoni manderangde nokonin ong·kattokjahana. Indiba chingade  u·ijae ongkataiaha. Pring seng·osa nokma re·bae  “matcha dal·gipa mikkoa da·siwalode, manderangde nokonin ong·katna kentokaha “ ine aganosa nawang dakpilaijok chingade!.
                        Indake ua somoimitingode namen gimikni gitan ja·manchake janggi tanga.  Bari bagan dakanikoba gue pangsakon songo nikna neng·a. Songni nokni manderang janggi tangani cholrang dongjae namen neng·e tangna nanga.   Bajalrangoba  e·ching palarangko nikana agre gipin pala bota dakanirangko nikna neng·a.  Songni me·chikrang noktangtango chu song·e anti sokon bajalo uko pale, an·tangtangba pala bon·gijako ringe attamjokode chongreng chongpeng bao me·a bao me·chik u·igija rimritinge chrokarangkosan nikrongbataia.
                        Uni ja·mano Isolni manderang krimko bakrime ua areana Isolni kattako sokatna dingtangdingtang cholrangko ra·e gisiko nangbee  bi·anio aro dangdike on·anio bakko ra·e kam ka·angaha. Bilsianti  outreach programrangko dake gittimantini nokrango nape manderangko gronge Isolni kattarangko agane on·an baksa kangal cholgrirangna ba·ra cholarangko suale, uamangna  Isolni dal·a ka·saani aro simsakaniko mesoke on·a a·bachengaha.
                        Indake 2002 mango Pamong Elinath G Momin aro Lt. Getjing sangma jasamangna Boldamgreo donge  dangdike on·aniko dakaha aro uno songsarek nokdang ge·sako napolate bia ka·ate donbaaha.  Ua songo UCA-ni gita ua nokdangan skanggipa changna bia ka·chenggipaba ong·aha.
                        Uni ja·mano 2003-ni April 3 oni 6 tarikona  Ministry-ni gita Mission centre-o Programko ong·atchengaha. Uano skie on·e gita Rev. Jim N Sangmako okamaha. Ua program-on  skanggipa Gisikni wa·al manderangni kosako ga·akdapna a·bachengaha.  Bang·a bi·sarang uno dingtang dingtang nikanirangko nikaha aro ku·sik gitalrangko agana a·bachengaha.
                        Indake ua somoi jolrango IFAD-ni project-ko AEA-ni  gitaba  jako ra·e 2001-ni may jaoni kamko ka·na a·bachengate  adita rama jal·ang aro bari bagan dakanirangkoba namdapatna skie on·anirangko dakangaha.  Isolni ka·saanichi  da·o songsalni gita janggi tanganirang ia areao namen  dingtanganiko nikna man·engaha. Isolna rasong ong·china.  Uni ja·mano 2004-ni Jannuary 9 tariko anga Bolmagre Mission Field-ko wate Achotchongona re·baskaaha.
                        Iarangan  angni bilsi chetmang Bolmagre Mission field-o dongmitingo chagrongbagipa obostarangko kan·dike janapani kattarang ong·a. Isol AEA Ministrina  bang·bee pattianiko on·china.


Pagitchamrangoni ong·baani
(Sebakuani..7)
                        Maikai Tibetoni katrikbaaha.
Iarangko chanchibewale sandiengon kattarangko talatna am·rikitengachim, adita salrang badeango attamsao namen anga dakgrikbeaha, ua jumango metra saksao kore gisik nape saengachim. Uni gimin bebera·anio bilakgiparangko bichakchina aro kore gisikko a·rikatchina aganaha.
                Mongsonggipa dakdilgiparangoni  saksni sakchetmang  ua nokdangona re·angaha. Uamangoni  sakgnide Pamong Making N Sangma aro anga ong·achim.  An·tangtangna aro nokdangtangtangna Jisuni an·chichi pindape chelchakani aro bilakatani  bilko bi·achi ra·ani ja·mano, olakiani gitko ring·e bi·nasion sagipaba bilongen krengbataha. Joljolan bi·achi a·rikaniko dakani ja·mano on·tisa ru·utkale tom·tom ong·aha. Bi·mitingon angona gisik re·bae aganea gita angni nachilkolo gam·engachim, bakan anga Pamongko aganaha, Banoni re·baha name sing·chengbo inoa, bakan bia sing·bebeaha. Na·a banoni re·baha? Sagipa,  “Tibetoni” ine aganchakaha.  Pamong  “sani bimango na·a re·bara” ine sing·taion,  “bebera·gijagipa saksa pante gita re·bara” ine aganchakaha. “Maidake re·baa” ? ine sing·taion  “Uni gangipa gita” ine aganchakaha.  Una nioara ua pante Pagitcham ma·gitchamrangni gangipa natapsiko ganbebeachim. Unosa pilakon jojrangjrang  ma·siaha. Ua (sagipa) sulsul aganaha. Sagipao silni gananirang gita re·baha jekai Jaksil, jaksan, sangong, kotip, Susuak, ja·srang, rekreksil uarang gita. Uarango maidake re·baha? Ine sing·taion  “Chingni bimangko uarango taria donga” ine aganchakaha.
Beben iarangko an·ching mamungba ong·ja gita nika indiba uaranga mitena minge tarigipa bimangrang ong·chongmota. Uarang  gamchatgipa silrang ong·oba miteni bimango tarigipade mitenin ong·a. Jakobba indaken ong·aha. “Jeoniko na·a an·tangni mite dakanirangko man·gen ua tangjachina” (Aba 31:32.) Nibo iano an·ching nika miteni bimang uamangni nokdangona re·bahaon sao re·baha aro uni ja·mano je (mande) chi miteni bimang dakaniko  ra·baha ua sibebeaha, (Aba 35:8.) Uan Padan Aramoni sao aro siani ong·achim. Jakob Bethelchi doangna skang an·tangni jikgiparangko rongtalatna aro Isolna ganchi rike boli on·a gita uamangni gananirangko ra·chimonge sonani  gannanirang ong·oba bolni ja·pango gope galaha, (Aba 35:4.) Jikgipa Rahel sina skang indake rongtalatako man·aha indiba buchutang samitingo siaiaha. Miteni bimang tarigipako ganani aro jakkalaniara indake ong·aha.
                Gnigipao: Ba·ra kancharango;  namnamgipa ba·ra  uarangni rikingrango nitobee bimang dakanirang aro uarangna jakkalgipa sambolrang, pulrang aro chonchongipa  dakgimin bimangrangan namen korerangko re·bana cholko on·aha. Skango A·chikrangni mingsing minggamgipa ba·ra marangde mande an·chio sim·bolesa taria ine Bitchi (ambi) sagini aganako anga namen gisik ra·engkua. Skango miteko  maniani salrango gangipa chingipa ba·ra kancharangon  miteni gisikrang kam ka·na man·bata. Uarangko jakkalon Isolni  ka·onange uamangko anga sasti on·chongmotgen ine aganako nika. (“Aro gipin jatni ganding chindingko gangipa pilakkon anga sasti on·gen” Jeph 1:8 b.)
                Gittamgipa : Ripbokrang:-  A·chikrangni jakkalgipa ripbokni jat namen bang·a angni bimung man·gijagiparangba bang·engkua.  Gamchatbatgipa ripokrangoni;  Ripok do·katchian ong·a, uan dam rakbata  aro namaba nambata.  Do·katchi rikgitok, rikmatchu konal rikjajong, riksrong, kamaaka, kadesil, seng·ki.  Nachilo gingtingo gangiparang, Naderong, nade rikjajonga, nasrep, natapsi, narikge, naringrot natek, aro gipinrang.  Anga 1974 bilsimango (name gisik ra·jaha) jinma a·ba rama bako a·a ning·o gope donanggipako cho·mane man·gipa dikteoniko chinbildange ra·gipao angni boningtangni man·bagipako  attamo niepa·on uno chonchone bimang dakarang dongbebea. Unomiting uarangna mamungba gisik nangja, indiba anga da·osa u·ia, uarangan miteni gisikrangna kam ka·na on·gipa cholrang ong·a. Ripbokrangko ro·ongni aro grengrangoniko taria ine agana. Da·ode dingtang dingtangoniko tariahakon, indiba bimangrangko kite konge tarianide skang gitan apsanaigen, maina uarangon dongna cholko man·a. 
                Brigipao:  Ring·e sale minge jakkalgipa kattarang ong·a. Maniani salrango me·a-mechik ring·e sale rogipa kattarang,  uchiniko man·bagipa  ring·rikrikani, salrikrikani  aro aganrikrikbaani ong·ani gimin apsan gisikrangan kam ka·aha.  Haida uamang kusi ong·an katchaan salo maiko ukoa ine aganaba donga, indiba name niode gitchamrang  tangenga ine mesokani ong·a. Jedake kore bima doka. Gonda doka, Doroa ajea, Ahaia aro mikoa ine agana. Uarang bisongnade sulsul ring·ani nombor donga. Banoni a·bachenge bano bon·chotena nanga tik dongimin gnang. Uni gimin iarangko  ring·ahaon uamang (kore gisikrang) ko okamatani ba re·baatani ku·rangrang ong·a. Toe aganatna Aje Gilje abisani mamatangna mikchae Gongginna dokchakgipa biaprang aro uamangni gongginna tariaoni chagipa wa·ge wa·tesarangko bijak rim·srokon aro den·e ra·on aro asonggipa biaprango asongon gro a·sel man·chongmotaia ine agana. Uan man·rikrikbagipa bil ong·a. An·chingko mikrakatanina gisik on·bo.” Uamangni re·angani (skangni ring·a salanirang korerangna ong·a. Isolna ong·ja; ) “aro na·simang korerangni rengsi man·pagiparang ong·china anga sikja. Na·simang Gitelni ringaniko aro korerangni ring·aniko ring·na amja” 1 Kor 10:20.
                Bongagipao: Sigimin manderangna mangtate grape minganirang iarangni gimin skangon talatangaha. Kram Nenggilsirang jean wanao aro siao mingan baksa jakkalachim iarangba “rang” ni rokomrangan ong·a aro iarangan namgija gisikrangni re·baanina cholgugarang gita ong·a. Uarangko somaini  kri obostani kri doke jakkalronga. Iano ming 101, 107, 109, 111 dake dakgipa bimangrangko channa, uakon gamchata ine ra·a.
                Dokgipao: Mitena boli on·chakgipa ro·ongrangko uchiniko ba·e Tibetoniko ra·rorobae manianirango ong·aha. Iarangko maniao anga bano bano dongkuenga chimonga man·o gatatgen.
                Snigipao: Silchidarerang, Pagitchamrangni jakkalgipa silchidarerang namen matsramgipa aro bu·ningbegipa silchidarerang ong·a. Uarangni mongsongbatgipa Millamkode wiltattaina man·ja; bilsio changsasan chu bitchiko chi dake rong·chio wil·a, uan bilsi gimikna ong·aijok. Uan inditan matsrama, bi·samitingo siaona mobagipa dal·dalgipa matchurangko srang srang dake bilsano chotatako nikon namen misila; matchu dal·gipani gittokkon u·irikja ba niksraprikja, Mandeni gittokde mamungan ong·srangjawa.
                Selluko a·gimikon jakkala an·ching Sastroo nika Seppi ba spi, iakode an·tangko chel·chakaninasa jakkala. Bra iakoba a·gimikon chel·aoniko goe siatna  jakkala. Ia silchidarerangoba matchikni ki·meko pota aro sale toke taria iani giminsa uamang dongna man·a aro iarang gitan kore gisikara re·baani chol mingsniko aganaha. Bon·kamao uchinan Jisuni bimungo bi·achi a·rikgalaha aro naljokataniko man·aha, Pamongba Katchae Isolko mitele ka·dingaha. Mikjumango na·an na·an agre seng·a dakbatgipa ine wagam chikspate ate gangkon ra·e tongtong rikbaaha ango rua dal·a matgipa dongachim uko ra·e nisoaha na·a angko Jisuni bimungo dangtapna man·jawa ine angaba gam·e agane krengaha, mikgitalba namen gamahakon angni mande sikjingjengana mikrakaha uan 05:30 am  ong·aha. Ian 17 March 2015 pringo ongachim. Iandakgipa  article-ko seanion anga namen jumango dakgrikbaenga indiba Isol angko dakchakenga. An·chingba Pagitcham Isolni nokkol Jakob gitan gananirangko aro jakkalanirangko nipile Isolni am·ani gita nambataona aro rongtalbataona re·rorobana man·ode nama.
                Ma·chong aro chatchi gita ong·bagiparang:  
A·chikrango chatchi de·ani mongsongbatgipade mingbrisan ong·a. Uaranga Samgma, Marak, Momin aro Arengh. Iarangon A·chikrangni pilak ma·chongrangan napgopa. Indiba da·ode Shira aro Bangshalrangba  dongaha. A·chik pagitchamrangni katta agangipaoniko name chanchie nie knatimode  jinmani mikkango rasong chae agananirangba donga ine nikna man·a.
“Sangma racha galmara inming inmingan chingan ambebejok” A·chik me·a bipani kattao;  rachani, gitelni aro galmarani ortoara  gar daka ba rasong chae agana (Pride) ni ong·a.  Uni giminsa achikrango  rasongna kam ka·anirang da·ona kingkingba bangen dongenga. A·chik chatchio rasong mangipade Sangma ong·a.  Aganbaani gitade ia rasongko  an·tangtang man·nade  ong·jaha, indiba Marakni u·ijae (Esau gita) on·gipasa ong·a. Hai A·chik a·songni Ku·marap aganbaani  ja·pang ja·dilko mesokanirangko on·tiprak niatna.  A·chikrang Tibetoni doldol dake brangbaha ine bang·a serikanirangko poraimana. Tibetoni Burmaona, Burmanoni daoni Bangladeshona, Bangladeshoni Balpakramona, Balprakramoni Sijuona.  Ianon sangma chatchi Marak chatchini rasongko ra·sekaha. Ua jolo do·reng dal·begipa donga ina uni dal·a haida bolrikgeo mande saksa a·bao tuna chake rikgipa nok  gita ong·akon. Uni giminsa uko do·reng noktop gita ine aganaha.
Ua wadachong a·brini Rong·tot dal·gipao ba·e niengachim. Darangan ua do·oko brachi gona ka·dongjaha indiba Megilgingchok minggipa Rangsa pante Sinnar sangma chatchini segipa ka·dongbee bilgimikchi chri chite bra genge goataha.  Gona skang ua an·tangni janggilsako ba·bitgipa Sinnar Daorana aganaha. “ Grang gangpakpakango a·bokbone do·mane  ja·si gatektekango Torebone chalangne” ine aganskiaha. Jensalo dapsi bibrao ga·chate Tir-la-lala ine pongsik ponggoatbebejok bra nange chongchonggi bawanggi dake  ga·akangako nikon janggilsako donggipa Sinnar Daora Sangma ba “Kai! Sangma Goera” ine a·boke Toreataha aro ukon Salgisak rangkambeba aro a·ning chiningba ra·chaksoaha. Guala tangko nike Marak ja·man toreachimna, indiba uko rachakjaha ina. Untaltal Marak chatchini rasongko ra·e Sangma chatchirang rasongchaani nokgipa Racha ba gitel ong·baha aro Sangma ine Torebaaha. Sangma chatchi Sangmaskako ra·e dongaiode Racha galmarara Sangmaosan dongaigenchim,  indiba kimbrin dongbrinanichi   daode  A·chikni pilak chatchion rasong dakani ba gaora de·ani dongtokaiaha. 
A·chik a·songo Sangma chatchini dakgrike man·gipa biap damsa donga uan Damring chibima Dasik bibra ong·a. Ia biapko “Chibrasni wa·ge chongsni ine minga. Wa·gede chongsnisan ong·ja namen bang·na nanga. Ma·giparangoni Ma Fraidina Marakni ku·marap  aganao  gitade Sangmani pikani ja·mano marakde chong·sasan pikmanrikgenchim.
“Marak chong·gittam pikjok Sangma chong·dok piko, Haima bebema na·asa batama ine Susataio” ianon sakgnini pikgiminan chong·sku ong·aha. Badita chong·ko pikaha hisapjajok katta ma·rapesa chongsni aganaijok.
                Chibrasni: Ua biapo Damring chibimara dilbonga dake pekwate joka uno su·ketchie Dasik aro Dinajek dilgni chonkalgipa chibimarang apsan ku·mang done bradima uni gimin chibrasni minga. Ian namen rona an·senggipa aro rona rotogipa biap ong·a. Gipin jatrangde ia biapko nina re·bagipanikon krorni kror tangka kamaignokchim. Anga ua biapko 2000 bilsio sianggipa Getjing Sangma baksa re·ange niaha. Dakgrikaniko name niatbo, iano Sangmani jedakeba Marakko anga amna nangchongmotgen kaketoba kakketjaoba ine krengstapaniko ramraman u·irikna man·aha. Je ong·oba gipi cha·giminko jong·ma tingiminko base-basee pikaha aro unbaksana wa·aba rong·brak rong·krek an·chengo chagiparangko pikani  gimin bang·bate man·aha.  Marakde biltango ka·donge mikkangtango dongakon pikaiaha aro ama man·aha. 
Ua  somoioni  a·chikrango je cholchiba an·tangtangna ra·songko ra·na jotton ka·anirang  da·asalonaba  dongengkua.  Raka Marak aro Goera gumesade challang ong·bebeen torea,  indiba Sangmade marakoniko kusikchi ra·e katasa  ong·aha. Pagitchamrangni agananio “Challang” biming ba upadhiko ramram ra·na man·chongmotja, Bilakgipa matgrikrangni dakgrike amgijagipa bobilko dakgrike amgipa ba chegipanasa A·chik kusiko ba kattao Challang bimung ba upadhiko on·a, Raka Marak Makalba darangni dakgrikna  pagijagipa aro amgijagipa matcha jinma dal·dalgipako dakgrike amesa Challang bimungko ra·e toreaha. Ua cheani salon cheani ro·ongko ge·sime donangaha. Ua da·onan namen dongkugenchim indiba Saint Paul Church-ko rikna RC-ni Father a·a wang·e ua ro·ongkoba dokpineke kamna jakkaljolaha. Uan Mangsang Bamil bazaar-o ong·a. Indake Marak matburingko dakgrike  ame jikgipa Nire-sinjeko matchani jakoniko jokate challang bimungko ra·e toree a·songtang Napakona rime re·angaha.  A·chik a·songode Mangsangonin challang bimungko de·e marak chatchina torechenggipa biap ongaha. Amako man·ani giminan Mangsang a·jolgimikode Matcha chikjana ine agana. Ong·aba ong·bebeakon, indiba angaba name ma·sia ong·kuja,  sandidapna nanggen.

Dongkuenga….



Pattiani
Pattianirangko maikai man·gen?

Anga bebera·a, Jokatako man·giminrangoni  ba Jisuko  ra·chakgiminrangoni darangba pattiani gri tangna sikgipade dongjawa.   Isolni sikaniba indaken ong·a, chong·motan uni dedrang sakantian  Uni gnangrangko man·rikchina.   “Na·simang Kristoni ong·ode, indide na·simang Abrahamni bitchri Ku·rachaka gita man·rikgiparang ong·a”  (Gal. 3:29).  “Uni gimin na·a nokkol ong·jaha, indiba depante; aro depante ong·ahaode, Isolchi man·rikgipaba ong·a”  (Gal. 4: 7).  Oe  an·ching Isolni dedrang ong·ahaode  Isolni gnangrangko man·rikgiparang ong·a ine  kosako janapgimin sastroni kattarangan sakki on·a.  Mingsako  u·ie ra·ode nama, chong·motan Isol an·chingna pattianirangko ia a·gilsakosa dona  an·chingni  nokdangode ong·ja.  Uni gimin saoba pattianirangko nokdango dongatna sikengode  a·gilsakoniko noktangona chilangna ba kole ra·angna nanggen.  Maina pattianiko Isol a·gilsako donmanaha, indiba uko  kole ra·anide mandeni dakna nanggni ong·a.   
            An·ching Kristoko jokatgipa ine  ra·chakahaode Isolni gnangrang pilakkon man·rikna gita bil dongaha ine nikna man·gen.  Iani gimin aganengon “Isoloara mairang donga?”  ine sing·ani nakatnaba donga. Sastroo indake agana,  “maina a·a aro uni gapa Gitelnin ong·a. 1Kor. 10:26.  “A·a Jihovanin ong·a aro uni gapani a·gilsak aro uno donggiparang”. Git. 24:1.  Segimin sastroko nie A·gilsak aro uno pilak donggiparang Isolni ong·a ine nikna man·a.     Indide nang·ni pagipa Isol ong·ode, Isolo donggipa pilakan nang·niba ong·a maina  pagipa  pilak gnangrangko dedrangna chimonga.  Indake ong·ode  a·gilsako donggipa pilak bosturang Isolni dedrangnian ong·a ine an·ching rongtalen ma·siaha.  A·gilsako donggipa pilak bosturang Isolni dedrangni ong·ode mainasa Isolni dedrang ong·gijagiparangba Isolni dedrangna baten uarangko jakkala?.  Minggipin dake aganode, a·gilsak aro uno gapako Isolara an·tangni dedrangnasa dona ong·ode mainasa  mitam  Isolko u·igijagiparang  Isolni dedrangna baten man·e cha·bata?  Haida sing·ani nakatnaba donga.  Bebe gita a·gilsak aro uno gapa Isolnisa ong·bebeode Isolni dedrang ong·gijagipade a·gilsako gnangrangko man·ani ong·bebeja.  Indiba  a·gilsako janggi tanganiko niate nibebeode Isolko u·igijagiparangsa  man·e cha·bate ba jakkalbate nikbebea.  Indide  baonikosa soitanara uamangna  pattiskaha?  Aganbagimin gita   pattianiko ra·sekna man·ani gimin ong·a ine nikna man·gen. 
            Mesokna gita mingsako ja·napna sika.  Job. 1:16-o Jobni Mes jak aro Nokolrangko  Salgioni Isolni wa·al ga·akdape  kamaha ine  an·ching poraia.   Anga bebera·a  Jobni nokolrangko so·otgipade Isol ong·ja indiba soitansa.  Indide mainasa Isoloni wa·alara uamangko ga·akdapskaa?.   Ang·a bebera·a Jobni nokolrangko so·otna soitano wa·al dong·ja. Wa·al, chi, a·bri, balwa  ba uandake pilak ong·giminrangko Isolsa taribebea. Iarangko tarianio soitanni jak on·tisaba dongbebeja.  Soitano wa·al dongbebea ong·ode 1 Rajarang 18:25-29,-o uni kamalrangni  boliko wa·al ga·akdape kamchina bi·on, bi·srapgijan wa·alko watataigenchim. Uni gimin manderangko nisina ba gimaatna soitano an·tangni ong·atgiminrang dongja, indiba   jensalo soitan manderangko nisina  ba gimaatna sika ia Isolni ong·atgiminrangko ra·seka ba srete jakkala.  Iani giminsa Isoloni wa·al ine sea maina uan Isoloni ong·bebea, indiba jakkalasa soitan jakkalaha ine nikna man·a. 
Iani a·sel an·chingni da·o Isolko u·igijagiparangni jakkalenggipa  gamrangoni mitamde  angna, ba nang.na  pattigiparangba ong·enggen ba ong·jaode an·chingna sikang tanganggimin Isolni manderangni ong·enggen, jerangko Isolni dedrangrang kolamchipjaha. Uni gimin  “Pattianirangko maikai man·gen”  ingipani gimin chanchiengon “Pattianirangko maikai kolamgen”  ingipako  chanchiamung apsanna.  Isolni a·gilsako dongimin pattianirangko  bebera·giparang maikai man·gen ,  Isolni kattarango pangchake cholrangko mesokatna kusi ong·bea.
1.         Matchu Sok
Isol an·tangni  mande Israel  jatrangni  Egypt   a·songo nokkol itaoniko  jakgitel ong·ate  an·tangni  manderangna chamgimin a·songona rimongkatbaon  “dut aro bija bitchi jokgipa  a·song” ine Uni Israelrangna  chamgimin a·songko janapa. ( Reo. 3:8, 17; 13:5 )  Maina  dut aro bija  bitchiko janapaha  name niatode maiba Isolni  donugimin miksonganirang donga ine nikna man·a.  Maina  manderang tange dongna gitade dut-ode pangchakja gita nika.  Kakketko aganode  an·tangtangko okkaatnade cha·anikosa sandibata.           
            Kanaan  Isolni Israelrangna  donsogimin  a·song ong·a aro namen a·sal gnanggipa  aro dongtogipa ong·a ine nikna man·a. Mingsako an·ching chanchiatna man·a, chongmotan  Israelrang  Kanaano napani ja·manoba “Ian Isolni pattigimin a·songsa ong·a” ine   a·mangoniko ba  ro·ongrangoniko dudko sandiode da·rangba dudko ringjawa ine an·ching nikatna man·a.  Saoba ro·ong kosakniko dut gita tiktakko man·bebea ong·oba uan mantchu sok ong·jawa; ro·ong soksa ong·aigen.  Uni gimin  badiaba Israelrangoni jaktomari ka·nanoniko dut aro bija bitchiko sandiode man·chipjawa.   Uni ortode ia pattigimin  a·songo donggipa  Israelrangoni saoba dut ringna sikode  matchu jilna nanggen. Jilasan ong·aija matchuna  jeng on·na nanggen  aro iana agreba  pringanti dut sepna nanggen.
            Isolni  dutko janapani miksonganian, Isolni pattigimin a·songo dongomangba bimchipgijagipade cha·na aro ringna man·jawa ine ong·a.  Uni gimin  Kanaano, chong·motan  Isolni pattigimin a·songo  donggipa Israelrang  saoba dut ringna sikode ua matchu jilna nanga.  Matchu jilgijagipa  dut ringmanjani gimin  pattigimin a·songo dongeba “Isol angna pattija” ingipaona soknaba donga.   Dut aro bija bitchi, ian pattianio tangna gita Mandena Isolni dongimin dakna nanggnirang (Principle) ong·a ine  nikgen.  Mingipin dake niatode  Isol ia  dakna nangnirangko donahaon “Israelrangnasan” ine donja, indiba je jatba  Kanaan-o songdonggiparangde  dongiminko ja·rike pattianiko ra·na man·a ine nika.  Mingipinara  Israelko a·gilsako songdongghiparang ine donatode, a·gilsakni manderang ia Isolni dongimin (Principle) ko chu·sokatgiparang gamrangko pattianiode tanga ine nikna man·a. Uni gimin a·gilsako man·e cha·giparangde bimchipgiparang ong·a. (Toe ski. 12:24. Bimchipgiparangni jak nokgipa ong·gen, indiba  aratgipa begal ong·gen)                    
2.         Bija bitchi.
A·gilsako  chi·batsranggiparangoni bija bitchiba ong·a. Kakketko aganode gipin chigiparang dongoba  uarangde Mandeni taritaigipasa ongaia indiba bija bitchide ong·telaigipa (nature)  ong·a.  Isolara bija bitchiko mingknae  maina Israelrangko  rimongkatbaaha, sandie nigenchimode ning·tua miksongani donga ine  nikgen.
Sastro indake agana. “na·a angna cha·chakaniko angni bobilrangni mikkango tarie dona;  Git. 23:5.   Daud. Man·e cha·ani, raja ong·ani  aro dingtang dingtang pattianirangko man·aha, indiba ia pilak pattianirangko  bobilni mikkangonikosa ra·aha ine Daudni miksongani ong·a.  Isol Israelrangna  pattigimin a·songko  chong·motan Dut aro Bija bitchi jokgipa a·songona rimbaaha.  Bija bitchi cha·anirangoni nambatgipa ong·a, indiba ia nambatgipa  cha·aniara  delrakgipa bijani ning·osa donga.  Uni gimin Israelrangoni saoba  bijana  kenode  ua bija ratjawa, aro  bija ratgijagipade bija bitchikoba cha·jawa.  Maina ia chi·gipa bija bitchiko  cha·na gitade delrakgipa  bijako chena nanga.
                    Isol  mandena  namnamgipa pattianirangko donmanaha indiba pilak namgipa pattianirangko man·a gita  maiba rokomni  bobilrangkode chena nangao ga·aktela.  Maina mandena pilak pattianirangko Isol bobilni mikkangosa donaha.  Uni gimin  soba  nama pattianiko ra·na am·engode  champenggipade dongtela. Maina  a·gilsak aro uno gapani Jihovani ong·a (Git. 24:1) aro  a·gilsako donggipa pilakan  soitanni mikkango ong·a. Uni gimin saoba  dal·e chue  poraie  officer ba lectural ka·pana sikengode, poraina aratgipa ba attamo roramna sikgipakode chena nangtela.  Saoba  nok jam rike  gari gora bree nokdang dakpana sikengode  koros kapetpetna sikgipa  aro hisapgija  cha·pet ringpet dakgipakode chena nangtela. 


Noroko dalgipa tomani
-S.D.Sangma (Tonispa)
Salsao  dal·gipa tom·aniko noroko ong·atna gita dal·dalgipa soitanrangko biap damsaona okamtokaha.  Pilak okamako man·gipa soitanrang soktokaha.  Unon tom·aniko dilna jinmarangoni  gisik seng·kalgipa soitanko  seokaha.  Jinmaan seokako name nikahaon  tom·aniko dakna agenda mingsako dakaha.  Isolni songnok  Salgio ong·a. Uni gimin a·gilsakde  an·chingni songnok ong·kamna nanga.  Jisu  Kristoni  mondoli  ongkatna nangja aro jelna nangja.  Uamang ia agendako ra·e chanchianiko dakaha. 
            Ia a·gilsak  an·chingni songnok ong·na nanga.  Dilgipa! na·simangba iani gimin chanchie nibo;  saksa aganaha.     An·ching an·tangtangan nika.  Pilak biapchin  Jisuni mondolisa jelroroenga aro silroroenga.  Iako an·ching nie dongaigenma?  Soitanrangoni seng·kalgipa saksa chadenge aganaha.  Angade iako dakako name nika, chong·motan  Pilak Jisuni mondolio dilgiparangko So·otokode ja·rikgiparangde gimaaigen. Saksa aganataha.  Mitam soitanrangde namaigen oe, ine jrojro inaha.  Mitam “namja” inskaaha aro indaken meetingo aditan bilding bildang ong·aha.  “Hai  a·gilsako dal·gipa dakgrikaniko ong·atna” saobarang aganskaaha.  An·chingnan neng·beani ong·gen!  soitan saksa chadenge aganskaaha.   Ia a·gilsakni pilak mande jatko, Raja ba nokkol , chona ba dal·a,  mane cha·a kangal, pilak baksa nangrimna jotton ka·na nanga.  Ia a·gilsak  an·chingni songnok  ine aganchae dongnade nangjawa.  Indakode maidake bakrimgen, chol mai,  cholko mesokgija bakrimna  amama ? soitan jinma sing·aha.  Agananio dingtangdingtang ong·ani gimin uamang adita jegrika gita ong·aha.  Indakmitingo budepabatgipa gisik sengkalgipa soitan saksa  jinmana aganaha. “Knabo ripengrang anga na·simangna agangen. Jisu Kristoni ong·chenggipa mondolio napgipa Kristian manderangko an·ching rajarangni jakchi  aro uamangna  so·otani bilko on·e changni changna wa·alchi, matburingrangchi ritchani ritcha, so·otani a·rikaniko dakaha. Indiba Jisu Kristoni Mondoli  aro uo bebera·gipa manderangsa bariroroaha. Uni gimin ia chasongode so·otani nisianiko dakna nangjawaha. Indiba  an·ching minggipin kamko dakna nanggen. Chong·motan  an·ching Jisu Kristoko ollakkijaoba  mondoliko Uni bimungo bang·e  kulina ba bikotna. Ring·a ga·subate, agananirang ga·subate pilak kamrango chanchibate nambate dakna. Unode Jisuni mondolio  re·giparang komigen aro unode uamang an·tangtang dagrikani jegrikani ong·ahaon bang·an giljarangona re·bajawa. Unode an·chingni dolrang ba kotokrang ong·gnok.  Ia chanchianiko pilak soitanrang kusi ong·e  ra·chaktokaha. 
Indaken uamangni tik ka·gimin gita  a·gilsako bang·bea Jisuni bimungo bikotgipa mondolirang dongaha,  Aro  jegrikani aro meligijanirang pilak mondolirangon donga ine nikna man·a.  Garo hills mangmangon ming 20-na baten  ma·malrang dongaha.  Uamangni chanchia gitan bang·a Mondolirangon meligrikgijanirang dongbebea.  Unigimin  mondolio meligrikgijanirang ong·katon an·ching iako  gisik ra·na. Chong·motan  indakgipa obostarang ong·engon manderangko gilja re·aoniko ba ollakkianiko bon·chipatna satanni sachakgipa ja·gasama ba maiba namgninasa Isol ong·atengama, an·ching sandie nina. Maina Isol an·tangni dakgiminrangna ka·sara. Aro  Ua an·tangni ka·sagipako doke skia. (Ibri 12:6)  Haida  mitam obostarangde Isolni doke skienganisa ong·naba donga. 
                  

2 comments:

  1. Ia nambegipa Isolni kattako seianina mitela. Isolni bangbia patiani ongchina. Amen

    ReplyDelete